O ozonie!
Ozon to trójatomowa cząsteczka tlenu (O3), która występuje zarówno w stratosferze, na wysokości ok. 20-30 km nad ziemią (tzw. Warstwa ozonowa), jak i w dolnej części troposfery, tuż przy jej powierzchni. Ozon stratosferyczny chroni nas przed szkodliwym promieniowaniem UV-C, natomiast ozon troposferyczny jest szkodliwy dla człowieka i roślinności.
Ozon jest zanieczyszczeniem wtórnym, co oznacza, że nie jest emitowany do atmosfery, lecz tworzy się w powietrzu w wyniku reakcji tlenków azotu (NO i NO2) i lotnych związków organicznych (LZO) pod wpływem słońca. Związki te nazywamy prekursorami ozonu. Tlenek (NO) i dwutlenek azotu (NO2) są emitowane głównie przez transport kołowy oraz przemysł, natomiast emisja antropogeniczna lotnych związków organicznych jest również związana z procesami przemysłowymi. Duże stężenia tych substancji umożliwiają powstawanie ozonu, dlatego jego najwyższe stężenia obserwujemy na obszarach miejskich i podmiejskich.
Ze względu na charakter reakcji tworzenia ozonu, wysokie stężenia występują w słoneczne i ciepłe dni o słabym wietrze, z najwyższymi stężeniami w godzinach popołudniowych. Wysokie stężenia ozonu w Polsce występują w okresie od marca do września, najczęściej przy pogodzie wyżowej. Przekroczenia poziomu dopuszczalnego, wynoszącego 120 µg/m3 (średnia krocząca 8-godzinna) oraz poziomu informowania społeczeństwa (180 µg/m3, średnia 1-godzinna) są obserwowane najczęściej w lipcu i sierpniu. Ze względu na silną zależność od warunków pogodowych, częstość występowania wysokich stężeń ozonu w kolejnych latach może się znacznie różnić.
Wpływ ozonu na zdrowie! Ponieważ ozon jest silnym utleniaczem, wnikając do dróg oddechowych człowieka, powoduje ich podrażnienie i dyskomfort w oddychaniu. Krótkotrwała ekspozycja na wysokie stężenia może stanowić przyczynę stanów zapalnych dróg oddechowych. Długotrwałe lub powtarzające się narażenie mogą skutkować nasileniem objawów. Narażenie na ozon jest szczególnie niebezpieczne dla osób cierpiących na schorzenia układu oddechowego oraz osoby o obniżonej odporności organizmu, przede wszystkim osoby starsze i dzieci.
Wykres przedstawia stężenia ozonu dla stacji miejskiej (Wrocław – Korzeniowskiego; temperatura powietrza ze stacji Wrocław – Obserwatorium ZKOA) w sierpniu 2015 roku, kiedy zanotowano przekroczenie progu informowania społeczeństwa, spadkowi temperatury powietrza w drugiej części miesiąca towarzyszy spadek stężeń ozonu!
Fotografia tytułowa:
Smog fotochemiczny w Santiago (Chile), Autor: Michael Ertel, licencja: CC BY-SA 4.0, źródło: Wikimedia Commons, odsyłacz do fotografii tutaj.
