Uchwały antysmogowe w Polsce- aktualizacja

Opracowanie: Joanna Kubicka

Aktualizacja z dnia: 25.02.2021

Uchwała antysmogowa to przepisy przyjęte na podstawie art. 96 ustawy z dnia
27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska przez sejmik danego województwa, które pomogą ograniczyć zanieczyszczenie powietrza. Uchwały antysmogowe mogą określać:

• rodzaj lub jakość paliw, które będzie można stosować lub których stosowanie będzie zakazane lub
• parametry albo rozwiązania techniczne lub parametry emisji instalacji,
  w których następuje spalanie paliw dopuszczonych do stosowania na danym obszarze,
• sposób lub cel wykorzystania paliw objętych ograniczeniami,
• okres obowiązywania ograniczeń lub zakazów w ciągu roku,
• obowiązki podmiotów objętych uchwałą w zakresie niezbędnym do kontroli jej realizacji.

Dotychczas przyjęte uchwały antysmogowe

Sejmik Województwa Małopolskiego jako pierwszy przyjął uchwałę antysmogową w dniu 15 stycznia 2016 r. wprowadzając przepisy mające na celu ochronę jakości powietrza. Na terenie Gminy Miejskiej Kraków całkowity zakaz spalania węgla i drewna w kotłach, piecach i kominkach obowiązuje już od 1 września 2019 r.

Z pewnymi okresami przejściowymi, na podstawie odrębnej uchwały antysmogowej, od 1 lipca 2017 r. ograniczenia i zakazy dotyczące eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw, obowiązują także na terenie całego województwa małopolskiego. Uchwała zakazuje  stosowania w kotłach, piecach
i kominkach najgorszych jakościowo paliw stałych oraz wprowadza odpowiednie proekologiczne wymagania dla instalacji, w których następuje spalanie paliw.

Ograniczenia zarówno dotyczące paliw, jak i odnoszące się do źródła ciepła wprowadził również Sejmik Województwa Śląskiego poprzez przyjętą uchwałę antysmogową, która weszła w życie 1 września 2017 r. (z pewnymi okresami przejściowymi) oraz Sejmik Województwa Mazowieckiego poprzez przyjętą uchwałę antysmogową, która weszła w życie 11 listopada 2017 r. (z pewnymi okresami przejściowymi). Od 1 listopada 2017 r. obowiązuje również uchwała dla województwa opolskiego, jednakże ograniczenia w niej określone dotyczą wyłącznie stosowania paliw najgorszych jakościowo, nie zakazano wymiany „starych” kotłów i pieców.

W 2018 r. weszły w życie pierwsze zapisy uchwał antysmogowych w 4 kolejnych województwach. Sejmiki województw wielkopolskiego, łódzkiego, podkarpackiego i dolnośląskiego wprowadziły zakazy dotyczące stosowanych paliw oraz określiły wymagania emisyjne wobec urządzeń, gdzie nowo instalowane piece, kotły i kominki winny spełniać kryteria emisji i sprawności wg ekoprojektu
(w województwie podkarpackim od 1 stycznia 2020 r.)

W województwie zachodniopomorskim przyjęta 18 czerwca 2018 r. uchwała antysmogowa pierwsze zakazy dot. stosowania paliw wprowadza od dnia 1 maja 2019 r. Natomiast w przyjętej
26 września 2018 r. przez Sejmik Województwa Lubuskiego uchwale antysmogowej nie wprowadzono zakazów dotyczących paliw, natomiast regulacje dotyczą zakazu eksploatacji kotłów, pieców kominków poniżej 5. klasy lub niespełniających wymogów ekoprojektu od 1 stycznia 2023 r. dla
m. Zielona Góra i m. Gorzów Wielkopolski oraz od 1 stycznia 2027 r. dla obszaru województwa lubuskiego z wyłączeniem ww. miast.

Przyjęta  24 czerwca 2019 r. uchwała antysmogowa dla województwa kujawsko-pomorskiego, weszła w życie 1 września 2019 r. z pewnymi okresami przejściowymi. Uchwała również wskazuje paliwa zakazane oraz terminy wymiany kotłów grzewczych poniżej klasy 5.

W 2020 r. kolejne województwa podjęły uchwały wprowadzające ograniczenia i zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. W świętokrzyskim zakaz stosowania najgorszych jakościowo paliw będzie obowiązywał od 1 lipca 2021 r., natomiast obowiązek wymiany kotłów spoczywa na ich użytkownikach do 30 czerwca 2026 r. Sejmik Województwa Pomorskiego podjął uchwałę dla Gminy Miasta Sopotu w lutym br., jednakże zakaż używania kotłów na paliwa stałe będzie obowiązywał dopiero od 1 stycznia 2024 r., przy czym w Sopocie nie wprowadzono w tym czasie ograniczenia dla spalania najgorszych jakościowo paliw. Pozostała część województwa pomorskiego objęta jest zakazem spalania najgorszych jakościowo paliw od 1 stycznia 2021 r., natomiast wymiana kotłów z uwzględnieniem okresów przejściowych ma nastąpić do 2035 r.

W 2021 r. uchwałę antysmogową przyjął Sejmik Województwa Lubelskiego – jest to 14 uchwała wprowadzona na poziomie wojewódzkim. Pierwsze ograniczenia dot. paliw zakazanych i instalacji w nowobudowanych budynkach na Lubelszczyźnie wejdą w życie z dniem 1 maja 2021 r. Od 1 stycznia 2024 r. nie zobaczymy już „kopciuchów” (tj. kotłów poniżej 3. klasy). Do 31 grudnia 2026 r. mieszkańcy będą mieli czas na wymianę kotłów 3 i 4 klasy, natomiast kotły klasy 5 można wymieniać przez 9 lat. Co ważne, po 1 stycznia 2030 r. dopuszczalna będzie wyłącznie eksploatacja urządzeń spełniających wymogi ekoprojektu.

Uchwał antysmogowych nie ma jeszcze w województwie podlaskim i warmińsko-mazurskim.

Przegląd uchwał antysmogowych – stan na luty 2021 r. (tabela)

Do kiedy można użytkować „stare” kotły i piece?

„Stare” kotły i piece to tzw. bezklasowe oraz 3. i 4. klasy wg normy Normy EN 303-5 (PN – EN303-5:2012). Przyjęte uchwały antysmogowe nakazują ich stopniową wymianę do końca 2027 r. W Gminie Miejskiej Kraków w dniu 31 sierpnia 2019 r. zakończył się okres przejściowy
i od 1 września 2019 r. obowiązuje całkowity zakaz spalania węgla i drewna. Kolejnymi miastami, gdzie znikną stare kotły i piece to Zielona Góra i Gorzów Wielkopolski, gdzie mieszkańcy mają czas na ich wymianę do końca 2022 r. W województwie dolnośląskim okres przejściowy wymiany kotłów i pieców jest najdłuższy i obowiązuje do 30 czerwca 2028 r.

A co z kominkami rekreacyjnymi?

Kominki rekreacyjne (czyli takie, które nie rozprowadzają ciepła) winny spełniać wymogi Ekoprojektu, chyba że, ich sprawność będzie utrzymana na poziomie 80% lub zostaną doposażone w urządzenia pozwalające zredukować emisję pyłów (elektrofiltry). Okres dostosowawczy w poszczególnych województwach został określony w odpowiednich uchwałach antysmogowych. Wyjątek stanowi Gmina Miejska Kraków, gdzie od 1 września 2019 r. w związku z całkowitym zakazem spalania drewna, obowiązuje zakaz ich użytkowania. Natomiast na obszarze województwa opolskiego ograniczenia dotyczą wyłącznie drewna i biomasy drzewnej (zakaz ich spalania o wilgotności powyżej 20%).

Zaostrzenie kryteriów dotyczących jakości spalanego paliwa

Wejście w życie zapisów uchwał antysmogowych wiąże się z jednoczesnym wprowadzeniem zakazów dotyczących spalania najgorszych jakościowo paliw, w skład których wchodzą:

• węgiel brunatny oraz jego mieszanki,
• węgiel kamienny w postaci miału,
• muły węglowe i flotokoncentraty oraz ich mieszanki,
• biomasa stała (drewno) o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20%.

W województwie lubelskim i pomorskim obostrzenia wejdą w życie odpowiednio w maju i lipcu 2021 r.

Kogo obejmuje uchwała antysmogowa?

Uchwała obejmuje: mieszkańców, podmioty prowadzące działalność gospodarczą, właścicieli budynków wielorodzinnych, spółdzielnie, wspólnoty i samorządy lokalne, jeśli posiadają
w użytkowaniu instalacje na paliwo stałe (kotły, piece, kominki) o mocy poniżej 1 MW. Za przestrzeganie przepisów uchwały odpowiedzialna jest osoba / podmiot eksploatujący instalację – nie jest tu istotny tytuł własności, lecz fakt użytkowania. Warto zwrócić uwagę, że w woj. pomorskim i lubelskim za instalacje wskazane w uchwale odpowiedzialny jest jej właściciel, natomiast odpowiedzialność za rodzaj spalanych paliw leży po stronie podmiotów, które ją eksploatują.

Sposób wykazania spełnienia wymagań uchwały

Użytkujący instalację na paliwo stałe w przypadku kontroli powinien wykazać, że jego instalacja spełnia wszelkie wymogi określone w uchwale antysmogowej. W tym celu może przedstawić:

• kotły CO – 5. klasa – zaświadczenie wydane przez jednostkę posiadającą w tym zakresie akredytację Polskiego Centrum Akredytacji lub innej jednostki akredytującej w Europie, będącej sygnatariuszem wielostronnego porozumienia o wzajemnym uznawaniu akredytacji EA (European co-operation for Accreditation),
• kotły CO – ekoprojekt – instrukcja dla instalatorów i użytkowników, o której mowa w pkt 2 lit. a załącznika II do Rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1189 z dnia 24 kwietnia 2015 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla kotłów na paliwo stałe,
• kominki, piece i ogrzewacze – ekoprojekt dla ogrzewaczy – instrukcja dla instalatorów i użytkowników, o której mowa w punkcie 3 lit. a załącznika II Rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1185 z dnia 24 kwietnia 2015 roku w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe,
• dokumentacja z badań potwierdzających poziom emisji z instalacji,
• kopia świadectwa jakości paliwa stałego, o którym mowa w art. 6c ust. 2 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw,
• dokument potwierdzający brak możliwości przyłączenia do sieci ciepłowniczej i gazowej,
• dokumentacja potwierdzająca datę oddania instalacji do eksploatacji.

Lista ta nie jest zamknięta, co oznacza że mogą być przedstawione również inne dokumenty dla
użytkowanej instalacji, jednoznacznie potwierdzające wymogi uchwały.

Sankcje za naruszenie przepisów uchwał antysmogowych

Przestrzeganie przepisów wprowadzonych uchwałą antysmogową będzie kontrolowane za równo w kwestii posiadanych urządzeń grzewczych jak i stosowanych rodzajów paliw. W uchwałach antysmogowych brak jest regulacji odnoszących się do sankcji, jaka grozi za niestosowanie się do przepisów tych aktów prawa miejscowego. Sankcja ta została wskazana w art. 334 ustawy Prawo ochrony środowiska, zgodnie z którym: Kto nie przestrzega ograniczeń, nakazów lub zakazów, określonych w uchwale sejmiku województwa przyjętej na podstawie art. 96, podlega karze grzywny.

Zgodnie z art. 24 Kodeksu wykroczeń grzywna wynosi od 20 zł do 5 000 zł, przy czym w postępowaniu mandatowym można nałożyć grzywnę w wysokości do 500 zł, a jeżeli czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach ustawy – 1 000 zł. Należy pamiętać, że zgodnie z art. 225 Kodeksu karnego, udaremnianie lub utrudnianie przeprowadzenia kontroli jest przestępstwem zagrożonym karą aresztu

Organami uprawnionymi do nakładania mandatów są policja, inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska oraz straże gminne.