Czarne złoto?
Dziś przyjrzyjmy się strukturze paliw i nośników energii wykorzystywanych w gospodarstwach domowych państw europejskich. Szczególną uwagę poświęcimy paliwom opartym na węglu, ponieważ ich użycie ma znaczący wpływ na emisję zanieczyszczeń powietrza z sektora komunalno-bytowego, a tym samym na warunki aerosanitarne.
Przeciętna roczna emisja głównych zanieczyszczeń emitowanych przy spalaniu węgla, drewna, gazu i oleju opałowego, w kg na 1 m2 powierzchni grzewczej. Źródło: materiały Projektu LIFE-APIS/PL.
Wg danych EUROSTAT w roku 2018 we wszystkich państwach europejskich głównym źródłem energii w gospodarstwach domowych są paliwa gazowe, które zaspokajają 36,2 % całkowitego zapotrzebowania na energię. Na drugim miejscu jest energia elektryczna – 24,6 %, na trzecim źródła odnawialne (w tym biomasa i pochodne) – 17,6 %, kolejne to paliwa ropopochodne – 10,8 %, ciepło sieciowe – 7,6 %, a dopiero na końcu węgiel – 3,0 %. Podobna struktura wykorzystania nośników energii utrzymuje się w Europie od początku lat dwutysięcznych, choć w ciągu ostatnich kilkunastu lat wzrasta udział energii odnawialnej i biomasy oraz elektryczności, kosztem udziału paliw ropopochodnych.
Struktura nośników energii wykorzystywanych w gospodarstwach domowych w krajach UE, oraz w Polsce, Czechach, Bułgarii, Wielkiej Brytanii i Niemczech, w wieloleciu 1990 – 2018. Opracowanie zespół Projektu LIFE-MAPPINGAIR/PL, na podstawie danych EUROSTAT.
Jak na tym tle wygląda Polska? Jak nasi sąsiedzi, czy inne państwa z którymi lubimy się porównywać? Struktura nośników energii wykorzystywanych w gospodarstwach domowych w naszym kraju wygląda zupełnie inaczej. Króluje węgiel z którego (wg danych na rok 2018) pozyskiwane jest 31,9 % energii, następnie ciepło sieciowe (19,4 %), gaz (18,5 %), paliwa odnawialne (13,9 %), elektryczność (13,4 %) i paliwa ropopochodne (3,3 %). Następny w „kolejce” kraj pod względem zużycia węgla to Czechy, gdzie zaspokaja on już tylko 11,3 % zapotrzebowania gospodarstw domowych na energię. Wśród krajów UE na trzecim miejscu jest Bułgaria, gdzie odsetek ten wyniósł 5,1 %. Biorąc pod uwagę całą Europę duży udział węgla jest w Turcji (8,4 %) i Serbii (7,3 %).
Ciekawe są również zmiany w strukturze nośników energii jakie miały miejsce od początku lat 90-tych XX wieku. O ile w krajach unijnych nastąpiła wyraźna redukcja wykorzystania węgla (np. w Czechach z poziomu 40 % na początku lat 90-tych do poziomu 10 % na początku XXI wieku, w Wielkiej Brytanii z poziomu 10 % do poziomu 3 % w tym samym okresie), o tyle w Polsce sytuacja na przestrzeni lat istotnie się nie zmienia, a zużycie węgla wynosi między 30 a 40 % ogólnego zużycia w gospodarstwach domowych.
Procentowy udział węgla i jego pochodnych w strukturze nośników energi wykorzystywanych w gospodarstwach domowych w państwach europejskich – porównanie dla roku 1990 i 2018. Opracowanie zespół Projektu LIFE-MAPPINGAIR/PL, na podstawie danych EUROSTAT
Oczywiście, spalanie węgla nie jest jedynym czynnikiem determinującym jakość powietrza. Istotne są również warunki klimatyczne panujące w danym kraju (determinują wszak zapotrzebowanie na ciepło), gęstość zaludnienia (jak „skoncentrowana” jest emisja na danym obszarze), udział innych stosowanych w danym kraju paliw (zwłaszcza drewna i pochodnych), powszechnie stosowane technologie grzewcze (Eco Design vs. kotły pozaklasowe), czy zamożność społeczeństwa (determinuje dostęp do lepszych technologii grzewczych i paliw). Jednakże nie można przeoczyć faktu, że państwa Unii Europejskiej w których zużywa się najwięcej węgla i jego pochodnych (Polska, Czechy i Bułgaria), zajmują jednocześnie niechlubne, czołowe miejsca pod względem notowanych stężeń pyłu zawieszonego (zwłaszcza PM2.5) czy benzo(a)pirenu.
Źródła:
- EUROSTAT, 2020, Final energy consumption in households by type of fuel, dostęp on-line: https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/ten00125/default/table?lang=en
- EEA,2019, Air quality in Europe — 2019 report, EEA Report No 10/2019, 104 s., dostęp on-line: https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2019
