Węgiel brunatny
Węgiel brunatny na terenie Polski wydobywano już w XVII w., na obszarze dzisiejszego pogranicza Polski, Niemiec i Czech. Do końca XIX w. funkcjonowało w tym rejonie ponad 100 niewielkich kopalni podziemnych, a w 1905 r. powstała pierwsza duża kopalnia odkrywkowa Herkules (dziś Kopalnia Węgla Brunatnego Turów).
Obecnie eksploatacja węgla brunatnego skupiona jest w czterech odkrywkowych kompleksach wydobywczych:
- Bełchatów (Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów),
- Turów (Kopalnia Węgla Brunatnego Turów),
- Konin (Kopalnia Węgla Brunatnego Konin),
- Adamów (Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów).
Najważniejsze parametry węgla brunatnego
Węgiel brunatny jest stosunkowo młody, pochodzącym z utworów kredy i trzeciorzędu (20 do 40 mln lat temu). Jest on przykryty tylko kilkoma warstwami młodszych osadów, więc zwykle można go wydobywać w odkrywce. Węgiel brunatny zawiera od 65 do75% pierwiastka węgla. Stanowi pośrednie ogniwo między torfem a węglem kamiennym.
Ze względu na sposób powstawania wyróżnia się węgiel:
- humusowy – utworzony ze szczątków flory lądowej,
- sapropelowy – utworzony ze szczątków flory wodnej,
- liptobiolitowy – powstały z nagromadzenia żywiczno-woskowych składników roślin.
Węgiel brunatny jest zaliczany do pierwotnych i nieodnawialnych źródeł energii. Jego złoża węgla cechuje duża zmienność zarówno parametrów geologicznych, właściwości chemicznych oraz technologicznych. Ma barwę od brunatnej do czarnej, jest przeważnie kruchy i słabo zwięzły oraz łatwo chłonie wodę. Odznacza się wysoką zawartością siarki (od 0,6 do 6,0%), popielnością (od 1 do 50%) i wilgotnością (od 15 do 70%). Jego wartość opałowa waha się od 5,9 do23,9 MJ/kg.
Znaczenie węgla brunatnego na świecie i w Europie
Największym producentem węgla brunatnego na świecie są Niemcy. Na drugim miejscu są Chiny. Ponad 81,4 % całkowitej produkcji węgla brunatnego w Unii Europejskiej koncentruje się w Niemczech, Polsce, Grecji i Czechach. W 2016 roku około 91,5 % wydobytego w Europie węgla brunatnego trafiło do energetyki (w Polsce – 95 %).
Wykorzystanie węgla brunatnego w Polsce
Historycznie węgiel brunatny w Polsce wykorzystywany był przede wszystkim jako paliwo do elektrowni.
W niewielkich ilościach wykorzystywany był do produkcji brykietów, jako paliwo do lokalnych kotłowni oraz jako dodatek do produkcji nawozów (Konin i Sieniawa). Obecnie po zmianach wymogów dotyczących jakości paliw używanych w lokalnych kotłowniach, węgiel brunatny pozostaje w prawie w 100% jako paliwo w elektrowni.
Wydobycie węgla brunatnego a ingerencja w środowisko
Wpływ wydobycia węgla metodą odkrywkową na środowisko naturalne zależy m.in. od przyjętej technologii eksploracji, jak również wrażliwości poszczególnych komponentów środowiska.
Pozytywne i negatywne aspekty działalności kopalń węgla brunatnego (opracowanie własne na podstawie: Kasztelewicz Z., Maciej Zajączkowski M., 2010 i Szczepiński J., 2018).
Bibliografia:
ME 2018, Program dla sektora górnictwa węgla brunatnego w Polsce. Program obejmuje lata 2018 – 2030 z perspektywą do 2050 roku i prezentuje kierunki rozwoju sektora górnictwa węgla brunatnego w Polsce wraz z celami i działaniami niezbędnymi dla ich osiągnięcia, Ministerstwo Energii, https://www.gov.pl/attachment/9cf46169-01a5-492a-b6c4-98c06713a45e
Kasiński J., 2009, Potencjał zasobowy węgla brunatnego w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem kompleksów złóż gubińskich i legnickich, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa, s.35., http://geoportal.pgi.gov.pl/css/powiaty/publikacje/wegiel_brunatny/Kasinski_potencjal_wegla_brunatnego.pdf
Kasztelewicz Z., Ptak Miranda, Sikora M., 2018, Węgiel brunatny optymalnym surowcem energetycznym dla Polski, Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, rok 2018, nr 106, s. 61–84, DOI: 10.24425/124403
Kasztelewicz Z., Maciej Zajączkowski M., 2010, Wpływ działalności górnictwa węgla brunatnego na otoczenie, Polityka Energetyczna, Tom 13, Zeszyt 2, 2010, PL ISSN 1429-6675, https://epj.min-pan.krakow.pl/Impact-of-lignite-mining-on-its-surroundings,95823,0,2.html
Szczepiński J., 2018, Wpływ odkrywkowej eksploatacji kopalin na środowisko. Geologia samorządowa serwis informacyjno-edukacyjny pig-pib w zakresie geologii, górnictwa, ochrony środowiska, administracji i przepisów prawa. Warsztaty. Aspekty administracyjno-prawne i środowiskowo-społeczne odkrywkowej eksploatacji kopalin, http://geoportal.pgi.gov.pl/css/powiaty/2018/materialy_warsztaty_2018.pdf
https://www.bund-nrw.de/themen/braunkohle/hintergruende-und-publikationen/braunkohle-und-umwelt/
