Wielka dziura w ziemi i jakość powietrza

Działalność odkrywkowych kopalni węgla brunatnego wiąże się ze zorganizowaną i  niezorganizowaną emisją zanieczyszczeń do powietrza.

Emisja niezorganizowana związana jest z prowadzonymi  robotami górniczymi polegającymi na wykonywaniu, utrzymywaniu, zabezpieczaniu lub likwidowaniu wyrobisk górniczych oraz zwałowaniu nadkładu w odkrywkowych zakładach górniczych w związku z działalnością regulowaną ustawą Prawo geologiczne i górnicze ( Dz. U. z 2019 r. poz. 868, 1214, 1495, z 2020 r. poz. 284).

Z wydobyciem kopalin oraz procesami jej przeróbki wiąże się unoszenie i rozprzestrzenianie frakcji lekkich w postaci pyłu zarówno w obrębie odkrywek (w obszarze górniczym) jak i na dalszych odległościach od kopalni, wykraczając niekiedy poza teren górniczy.

Po wydobyciu kopalina poddawana jest procesom przeróbki polegającej na: urabianiu, przesypywaniu, rozdrabnianiu, a następnie transporcie taśmociągami oraz jej magazynowaniu i przygotowywaniu do przeładunku i transportu przez odbiorcę.

Te działania są przyczyną emisji pyłów, na ogół o lokalnym zasięgu oddziaływania bezpośredniego (zazwyczaj zasięg emisji ogranicza się do wnętrza wyrobiska i zwałowiska nakładu, w obrębie ciągów technologicznych oraz dróg wewnętrznych).

Źródłem emisji niezorganizowanej pyłów są również podłoża podatne na pylenie oraz działanie wiatru, tj. powierzchnie odkryte, pozbawione roślinności oraz wyeksponowane na erozję wietrzną (skarpy, poziomy eksploatacyjne, niezrekultywowane części zwałowisk nakładu)

Na poziom zapylenia wpływa głównie obok rodzaju materiału – stopień cyrkulacji i wymiany powietrza w odkrywce, a także warunki meteorologiczne oraz rodzaj podłoża. Intensywne pylenie może wystąpić w sytuacji suszy, przy niskiej wilgotności powietrza, przesuszeniu powierzchni gruntu i podwyższonej prędkości wiatru, powodującej unos pyłu.

Lokalnym źródłem emisji gazów do atmosfery mogą być studnie odwadniające, otwory obserwacyjne i techniczne zlokalizowane w rejonie złoża. Odprężenie złoża i jego odwodnienie jest czynnikiem ułatwiającym przepływ gazów z dużych głębokości poprzez udrożnienie porów w skałach podłoża. Gazy te kształtowane głównie przez metan, siarkowodór i dwutlenek węgla, mogą wpłynąć nie tylko na pogorszenie warunków aerosanitarnych, ale także mogą być przyczyną eksplozji.

Emisja zorganizowana zazwyczaj ogranicza się do terenu bezpośrednio związanego z obiektami należącymi do kopalni. Jej źródło stanowią głównie procesy technologiczne prowadzone w obiektach jak i na powietrzu (w odkrywce i na placach montażowych) takie jak: spawanie, malowanie oraz praca silników sprzętu pomocniczego i transportu samochodowego obsługujących odkrywkę. Największy wpływ na wielkość emisji mają zakładowe kotłownie grzewcze przeznaczone do zaspokajania potrzeb cieplnych w zakresie centralnego ogrzewania i ciepłej wody warsztatów obsługowo-naprawczych występujących na terenie obiektu.

Fotografia tytułowa: zwałowisko skały płonej we wnętrzu wyrobiska KWB Turów – drobny materiał pylasty może być unoszony z takiego zwałowiska przez wiatr i przyczyniać się do pogorszenia jakości powietrza w bezpośrednim otoczeniu kopalni (fot. T. Sawiński)

Bibliografia:

• Ustawa z dnia 9 czerwca 2011r. Prawo geologiczne i górnicze ( Dz. U. z 2019 r. poz. 868, 1214, 1495, z 2020 r. poz. 284)
• Kasztelewicz Z., Maciej Zajączkowski M., 2010, Wpływ działalności górnictwa węgla brunatnego na otoczenie, Polityka Energetyczna, Tom 13, Zeszyt 2, 2010, PL ISSN 1429-6675, https://epj.min-pan.krakow.pl/Impact-of-lignite-mining-on-its-surroundings,95823,0,2.html
• Szczepiński J., 2018, Wpływ odkrywkowej eksploatacji kopalin na środowisko. Geologia samorządowa serwis informacyjno-edukacyjny pig-pib w zakresie geologii, górnictwa, ochrony środowiska, administracji i przepisów prawa. Warsztaty. Aspekty administracyjno-prawne i środowiskowo-społeczne odkrywkowej eksploatacji kopalin, http://geoportal.pgi.gov.pl/css/powiaty/2018/materialy_warsztaty_2018.pdf