Program Ochrony Powietrza

Program Ochrony Powietrza (POP) to akt prawa miejscowego, opracowywany dla stref (obszarów danego województwa), w których poziom choćby jednej substancji (pyłu zawieszonego PM₁₀, pyłu zawieszonego PM_2,5, dwutlenku azotu, benzo(a)pirenu, ozonu) przekracza poziom dopuszczalny, poziom docelowy, informowania lub alarmowy (LIFE-MAPPING/AIR 2019-10-28 więcej o Normach jakości powietrza).

Dokument ten opracowywany jest dla województwa. Wskazuje m.in.: istotne przyczyny (źródła) wystąpienia przekroczeń norm jakości powietrza w odniesieniu do ww. zanieczyszczeń w strefach oraz określa skuteczne i możliwe do zrealizowania działania, których wdrożenie spowoduje poprawę jakości powietrza i dotrzymanie norm określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu.

POP nakłada szereg obowiązków na organy administracji, podmioty korzystające ze środowiska oraz inne jednostki organizacyjne szczebla wojewódzkiego, powiatowego i gminnego, a także osoby fizyczne. Obowiązki te określa harmonogram rzeczowo-finansowy. Warunkiem dla wprowadzenia działań naprawczych są możliwości techniczne ich przeprowadzenia oraz uzasadnienie ekonomiczne.

Podstawowym celem wprowadzania POP jest ograniczanie emisji zanieczyszczeń do powietrza w sposób pozwalający na osiągnięcie poprawy jego jakości i dotrzymywanie standardów określnych prawem.

Działania naprawcze w POP określa się tak, aby okresy, w których nie są dotrzymane poziomy dopuszczalne lub docelowe lub pułap stężenia ekspozycji, były jak najkrótsze.

W związku z tym określane są kierunki działań na rzecz ograniczenia zanieczyszczenia powietrza, które powinny być realizowane kompleksowo w ramach programów ochrony powietrza dla poszczególnych stref województwa.

Niezbędne w POP  jest:

• określenie działań naprawczych w podziale na: długoterminowe (6 lat), średnioterminowe (4 lata) i krótkoterminowe (2 lata);
• wskazanie ilościowe działań (np. ilość kotłów do wymiany w danym roku, ilość przeprowadzonych akcji edukacyjnych);
• określenie mierzalnych wskaźników realizacji działań.

POP nie podaje wyłącznie ograniczeń, wskazuje również na środki służące ochronie wrażliwych grup ludności, w tym dzieci. Jednym z najważniejszych narzędzi jest system działań krótkoterminowych, który istnieje w strefach, gdzie występują naruszenia standardów jakości powietrza oraz dla których opracowane są Programy Ochrony Powietrza.

Celem Planu działań krótkoterminowych (PDK) jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia w danej strefie przekroczenia poziomu alarmowego, informowania, dopuszczalnego lub docelowego substancji w powietrzu oraz ograniczenie skutków i czasu trwania zaistniałych przekroczeń.

System działań krótkoterminowych służy powiadamianiu poszczególnych grup ludzi o zagrożeniu spowodowanym ponadnormatywnymi stężeniami zanieczyszczeń w powietrzu oraz ochronie przed skutkami wysokich stężeń. Zazwyczaj system informowania społeczeństwa oparty jest na trzech poziomach, jednolitych dla wszystkich stref:

• I Poziom / I stopień zagrożenia – istnieje ryzyko przekroczenia lub przekroczenie poziomu dopuszczalnego lub docelowego.
• II Poziom / II stopień zagrożenia – istnieje ryzyko przekroczenia lub przekroczenie poziomu informowania.
• III Poziom / III stopień zagrożenia – istnieje ryzyko przekroczenia poziomu alarmowania.

Z uwagi, iż źródła emisji punktowej mają względnie mały udział w występowaniu epizodów wysokich stężeń substancji oraz mniejszą siłę oddziaływania działań krótkoterminowych na tego rodzaju źródła, w działaniach krótkoterminowych uwagę koncentruje się na źródłach emisji z sektora komunalno-bytowego, na źródłach liniowych i na emisji niezorganizowanej.

W ramach PDK określa się listę działań rekomendowanych o charakterze: informacyjnym, ostrzegawczym, operacyjnym, organizacyjnym, które powinny być niezwłocznie wdrożone w przypadku wystąpienia ryzyka przekroczenia lub przekroczenia określonych poziomów stężeń zanieczyszczeń w powietrzu.

Ustawa Prawo ochrony środowiska określa, iż powiadomienie skierowane do społeczeństwa, w sposób  zwyczajowo  przyjęty  na  danym  terenie (telewizja, radio, internet, itd.), powinno zawierać:

• datę, godzinę i obszar, na którym wystąpiło ryzyko przekroczenia albo przekroczenie oraz przyczyny tego stanu,
• prognozy zmian poziomów substancji w powietrzu łącznie z przyczynami tych zmian, obszaru, którego dotyczy oraz czasu trwania przekroczenia albo ryzyka jego wystąpienia,
• wskazanie grup ludności wrażliwych na przekroczenie, obejmujących w szczególności osoby starsze i dzieci oraz środki ostrożności, które mają być przez nie podjęte,
• informację o obowiązujących ograniczeniach i innych środkach zaradczych.

Rekomendacje dla poszczególnych województw mogą się różnić, jednakże w celu poprawy jakości życia, ochronę zdrowia i warunków życia, z uwzględnieniem zasad ochrony środowiska, mieszkańcy powinni:

• stosować się do przekazywanych zaleceń,
• przestrzegać zakazów i nakazów wprowadzonych w związku z realizacją działań krótkoterminowych,
• starać się nie przebywać na powietrzu oraz nie wietrzyć mieszkań, w obszarach, gdzie występują nadmierne stężenia,
• nie wyprowadzać dzieci przedszkolnych i żłobkowych na spacery w dniach i na terenach, gdzie występują nadmierne stężenia zanieczyszczeń,
• ograniczyć swoją aktywność fizyczną na otwartej przestrzeni,
• w miarę możliwości ograniczać własną emisję zanieczyszczeń.

Bibliografia

• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1219 z późniejszymi zmianami).
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. z 2012 r., poz. 1031 z późn. zm.).