Termomodernizacja budynku – co to jest i dlaczego warto ją wykonać?

Koszty ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej stale rosną, coraz bardziej obciążając domowy budżet.  Na szczęście dostępne na rynku technologie pomagają tworzyć budowle tanie w użytkowaniu, wygodne dla użytkowników i przyjazne dla środowiska. Na szczególną uwagę zasługuje tu możliwość ograniczenia zużycia energii, a tym samym zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń do powietrza.

Czy nasz dom jest energooszczędny (rys. 1)? Jeśli budowaliśmy go niedawno, w zgodzie z obowiązującymi przepisami to powinien być. Niestety, nie zawsze trafimy na specjalistów, którzy wykonają swoją pracę bezbłędnie. A starsze domy? Te stawiane przed wieloma laty budowano w zupełnie innych technologiach i często, mimo późniejszych remontów i modernizacji wciąż nie spełniają dzisiejszych standardów energooszczędności… Właśnie dlatego przebywając w domu, warto zwracać uwagę na szczegóły, które pozwolą nam sprawdzić, czy z naszego budynku nie ucieka ciepło.

Rys. 1. Porównanie wartości powierzchniowego wskaźnika sezonowego zapotrzebowania na ciepło z obliczeniowym zapotrzebowaniem na olej opałowy na 1 m² powierzchni ogrzewanej. Źródło: Żurawski J., Energooszczędność w budownictwie część II – energochłonność, Izolacje 2/2008 http://www.cieplej.pl/imgturysta/file/artykuly/Energooszczedne_budynki_cz2.pdf

Straty ciepła w budynku

Na ścianach powstają mokre zacieki? Wilgoć osadza się na oknach i suficie? Dodatkowo na parterze i na najwyższych kondygnacjach budynku wyraźnie odczuwalny jest chłód? To tylko kilka oznak świadczących o tym, że z naszego domu ucieka ciepło.

Najczęstszą przyczyną utraty ciepła w budynku są mostki termiczne, przez które tracone jest więcej ciepła niż przez otaczające je przegrody (np. nieszczelności w izolacji cieplnej ze styropianu prowadzą do przemarzania narożników, mostki cieplne w miejscach połączeń stropu ze ścianami oraz nad piwnicami).

Dach stanowi zazwyczaj największą powierzchniowo przegrodę zewnętrzną, przez którą ucieka ciepło, ponieważ jego konstrukcja utrudnia właściwe zabezpieczenie przez stratami. Dużą powierzchnię zewnętrzną budynku stanowią ściany, które zwłaszcza w starszych domach zazwyczaj nie charakteryzują się dobrą izolacją.

Przegrody takie jak okna, drzwi balkonowe, przeszklone ściany osłonowe, świetliki nie tylko dostarczają nam  światła do pomieszczenia i często zapewniają dopływ świeżego powietrza, ale są jednym z elementów budynku powodujących największe straty ciepła.

Kolejną przyczyną wychładzania budynku może być źle działająca wentylacja. Zimny nawiew przez kratkę wentylacyjną może być związany z odwróceniem ciągu wentylacyjnego (tzw. ciąg wsteczny). W efekcie takie kratki wentylacyjne są szczelnie zaklejane, co jest niezgodne z prawem budowlanym. Takie działanie pozbawia nas wentylacji, a tym samym skutkuje rozwojem pleśni i grzybów na zimniejszych elementach budynku oraz może negatywnie wpłynąć na zdrowie mieszkańców.

Wychłodzenia budynku spowodowane są również przez szczeliny powstałe poprzez źle zaizolowany fundament (podłoga na gruncie ma kontakt z wilgotnym środowiskiem).

Im wyższe straty ciepła, tym więcej energii należy dostarczyć do budynku, aby uzyskać w nim komfort cieplny. Ważny jest też zatem sprawny system grzewczy, który ma na celu pokryć zapotrzebowanie budynku na ciepło.

Poniższy rysunek procentowo obrazuje miejsca w domu, przez które najczęściej ucieka ciepłe powietrze.

Rys. 2. Straty ciepła z budynku.

Co to jest termomodernizacja?

Strata ciepła w budynku to znak, że trzeba przeprowadzić jego termomodernizację, czyli szereg działań, mających na celu zmniejszenie zapotrzebowania budynku na energię cieplną, a tym samym obniżenie kosztów ogrzewania i przygotowania c.w.u. Prace te obejmują m.in. ocieplenie przegród zewnętrznych budynku, modernizację systemu grzewczego i wentylacyjnego oraz wymianę okien i drzwi zewnętrznych.

Realizując działania termomodernizacyjne warto wykorzystać zasadę Trias Energetica (rys. 3.), opracowaną przez Politechnikę w Delft. W pierwszym etapie prac należy ograniczyć zużycie energii przez termomodernizację. Ocieplenie budynku znacznie wpływa na obniżenie zapotrzebowania na energię. Do takiego stanu należy dopasowywać plan modernizacji systemu grzewczego, w sposób by moc kotła nie była za duża w stosunku do potrzeb. Zainstalowanie odnawialnych źródeł energii (kolektory słoneczne, panele fotowoltaiczne) sprawi, że kocioł grzewczy, niezależnie od jego rodzaju, będzie spełniał w systemie grzewczym rolę uzupełniającą, a nie główną, biorąc pod uwagę ogólny bilans energetyczny budynku. Takie rozwiązanie sprawi, że ograniczenie niekorzystnego wpływu budynków na środowisko będzie miało trwały charakter.

Rys. 3. Zasada Trias Energetica – najtańsza energia to energia zaoszczędzona.

 Poniżej przedstawiono schematycznie drogę do kompleksowej termomodernizacji z podziałem na trzy grupy przedsięwzięć (rys. 4) zgodną z zasadą Trias Energetica:

• Grupa I – to przedsięwzięcia mające na celu podwyższenie izolacyjności cieplnej przegród budynku.

• Grupa II – to działania polegające na modernizacji systemów wentylacji, c.o. i c.w.u.

• Grupa III – to przedsięwzięcia wprowadzające OZE i wymiana źródła ciepła.

Rys. 4. Kolejność prac termomodernizacyjnych. Źródło: Praca zbiorowa pod red. Sz. Firląga, 2019, Kompleksowa termomodernizacja budynków jednorodzinnych.

Realizując prace termomodernizacyjne warto sprawdzić możliwości dofinansowanie przez gminę i/lub wojewódzki fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej (lista dostępna jest tutaj).

Co nam daje termomodernizacja budynku?

1. Zmniejszenie zużycia energii potrzebnej na ogrzewanie i przygotowanie c.w.u. oraz kosztów związanych z użytkowaniem budynku w sposób zapewniający przyjazny mikroklimat w domu.

2. Zmniejszenie negatywnego wpływu budynku na środowisko poprzez mniejsze zapotrzebowanie na ciepło zimą i mniejsze zużycie energii do przygotowania c.w.u., a tym samym mniejsze spalanie paliw i ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń powietrza (np. pyłów).

3. Podwyższenie jakości środowiska wewnętrznego i komfortu życia mieszkańców, na które składają się m.in. temperatura powietrza wewnętrznego, wilgotność powietrza, prędkość przepływu powietrza pomiędzy pomieszczeniami, hałas oraz zanieczyszczenia powietrza.

4. Zwiększenie wartości nieruchomości, gdyż m.in. ocieplenie ścian budynku i wymiana stolarki okiennej i drzwiowej wpływa na estetykę budynku.

5. Polepszenie estetyki i funkcjonalności budynku, ponieważ w czasie termomodernizacji zmieniamy nie tylko wygląd zewnętrzny domu, ale często dokonujemy również przebudowy wewnątrz.

6. Wydłużenie żywotności budynku, ponieważ przy termomodernizacji oprócz prac podstawowych często wykonujemy dodatkowe, np. ocieplając dach często wymienia się lub wzmacnia jego elementy konstrukcyjne.

Bibliografia (dostęp 23.02.2023 r.):

• Praca zbiorowa pod red. dr. inż. Sz. Firląga, 2019, Kompleksowa termomodernizacja budynków jednorodzinnych, http://termomodernizacjadomow.pl/wp-content/uploads/2020/06/KOMPLEKSOWA.pdf
• NFOŚiGW, Termomodernizacja domu jednorodzinnego, https://www.wfosgw.poznan.pl/wp-content/uploads/2021/10/Termomodernizacja-domu-jednorodzinnego.pdf