Rewizja dyrektyw w sprawie jakości powietrza atmosferycznego
W ubiegłym miesiącu zakończyły się negocjacje między instytucjami europejskimi, w trakcie których wypracowano porozumienie w sprawie tekstu nowej dyrektywy w sprawie jakości powietrza atmosferycznego (AAQD – Ambient Air Quality Directives). Inaczej mówiąc chodzi o aktualizację, uproszczenie i konsolidację unijnych przepisów (tj. dotychczas funkcjonującej dyrektywy 2008/50/WE oraz 2004/107/WE) określających dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń powietrza oraz regulujących sposób monitorowania i raportowania przez Państwa Członkowskie. Celem nowych regulacji jest osiągnięcie zerowego poziomu zanieczyszczeń najpóźniej do roku 2050.
Propozycja zmian wynikała m.in.
z konsekwencji zdrowotnych wynikających z narażenia na zanieczyszczenia powietrza (zanieczyszczeniu powietrza nadal przypisuje się około 300 tys. przedwczesnych zgonów rocznie w UE oraz wiele chorób, takich jak astma, problemy układu krążenia i rak płuc),
z konieczności dostosowania przepisów do najnowszej wiedzy opartej na badaniach naukowych, ostatnia aktualizacja dyrektyw w sprawie jakości powietrza pochodzi z 2008 r.,
z zaostrzonych w 2021 roku przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) norm jakości powietrza dla sześciu zanieczyszczeń,
z celu, jaki postawiła UE w ramach Europejskiego Zielonego Ładu w zakresie zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby do 2050 roku, do poziomów, które nie są już uważane za szkodliwe dla zdrowia człowieka i naturalnych ekosystemów, oraz poszanowanie granic, z którymi planeta jest w stanie sobie poradzić.
Szacuje się, że zmiana przepisów zmniejszy liczbę przedwczesnych zgonów związanych z głównym zanieczyszczeniem powietrza – pyłem drobnym (PM2,5) – o ponad 75 proc. w ciągu dziesięciu lat. Pozwoli to również ograniczyć liczbę i rodzaj chorób, które są spowodowane lub pogłębione przez zanieczyszczenie powietrza, takich jak choroby układu oddechowego i układu krążenia. Przyniesie to także korzyści najbardziej wrażliwym i podatnym na zagrożenia grupom społecznym.
Proponowana dyrektywa AAQD porusza kilka kluczowych kwestii:
zaostrza normy jakości powietrza dla 7 substancji (tabela 1), m.in. proponuje się zmniejszenie o ponad połowę rocznej wartości dopuszczalnej dla głównej substancji zanieczyszczającej – pyłu drobnego (PM5),
ustala przejściowe unijne normy jakości powietrza na rok 2030, które będą bliższe wytycznym WHO (tabela 1),
zobowiązuje Państwa Członkowskie do dokładniejszej oceny jakości powietrza poprzez szczegółowe monitorowanie i modelowanie zanieczyszczenia powietrza,
wskazuje na utrzymanie dobrej jakości powietrza oraz poprawę jej tam, gdzie jest niewystarczająco dobra,
zapewnia szeroki dostęp społeczeństwa do informacji na temat jakości powietrza,
wprowadza nowe poziomy informowania mieszkańców o złej jakości powietrza (tabela 2),
zapewnia także możliwość dochodzenia odszkodowania osobom, które zachorowały wskutek zanieczyszczonego powietrza.
Co dalej?
W projekcie nowej dyrektywy wskazano, że Komisja Europejska powinna dokonać przeglądu standardów UE do końca 2030 r. (a następnie co 5 lat), aby ocenić możliwości dostosowania do wytycznych WHO i najnowszych badań naukowych związanych z substancjami zanieczyszczającymi powietrze i ich wpływem na zdrowie ludzi i środowisko.
Dotrzymanie zaostrzonych norm jakości powietrza dla wielu Państw Członkowskich może stanowić duże wyzwanie, o czym świadczą chociażby wyniki pomiarów przedstawione w ostatnim raporcie Europejskiej Agencji Środowiska za 2021 rok. Jednakże Państwa te mogą wnioskować o odroczenie terminu osiągnięcia wartości dopuszczalnych jakości powietrza o maksymalnie 10 lat, gdy jest to uzasadnione m.in. charakterystyką rozprzestrzeniania zanieczyszczeń dla danego miejsca, transgranicznym przemieszczaniem zanieczyszczeń czy problemem wymiany nieekologicznych domowych systemów grzewczych.
Teraz Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej będą musiały formalnie przyjąć zmienioną dyrektywę AAQD, co planowane jest na drugą połowę kwietnia br. Wejdzie ona w życie 20 dni po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym UE. Wówczas Państwa Członkowskie będą miały maksymalnie 2 lata na dostosowanie się do zaktualizowanych przepisów.
AKTUALIZACJA
24 kwietnia 2024 roku Parlament Europejski przegłosował dyrektywę ws. w sprawie jakości powietrza (AAQD). Za przyjęciem nowego prawa głosowało 381 osób, 225 było przeciw, a 17 osób wstrzymało się od głosu.
Więcej informacji (dostęp 12.04.2024 r.):
- Propozycja rewizji przedstawiona przez Komisję: https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-7335-2024-INIT/en/pdf
- Briefing Parlamentu Europejskiego dot. rewizji: https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2022/734679/EPRS_BRI(2022)734679_EN.pdf
- Q&A Komisji Europejskiej dot. rewizji: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/qanda_22_6348
