Letnie zagrożenia #7 – Jak się chronić?
W naszym cyklu „Letnie zagrożenia” często przypominamy, że choć lato kojarzy się z beztroską i wypoczynkiem, może także przynieść liczne zagrożenia dla zdrowia związane z zanieczyszczeniem powietrza (mało kto pamięta o smogu letnim!), promieniowaniem UV i upałami.
W poprzedniej publikacji „Aktywność latem – kiedy najlepiej planować?” polecaliśmy unikać godzin w ciągu dnia, w których ryzyko wystąpienia wysokiego poziomu ozonu i ekstremalnych temperatur jest największe. Czy jednak oznacza to, że całe wakacje powinniśmy spędzić w domach? Czy istnieją skuteczne metody, aby bezpośrednio chronić się przed letnimi zagrożeniami? Przeczytajcie nasz poradnik, aby dowiedzieć się, jak dbać o siebie w gorące dni.
Ozon i smog letni
Jak już wcześniej wspomnieliśmy w naszym cyklu, zanieczyszczenie powietrza ozonem stanowi poważny problem w czasie słonecznej, upalnej pogody. Podczas takich dni, stężenie ozonu może wzrastać do poziomów szkodliwych dla zdrowia. Ozon występuje w formie gazu, dlatego skuteczna ochrona przed nim może być trudna – wszak nikt na co dzień nie chodzi w maskach gazowych. Możemy jednak minimalizować ryzyko poprzez odpowiednie planowanie aktywności oraz świadome unikanie miejsc i sytuacji, w których stężenie ozonu jest najwyższe.
Nasze letnie porady:
Ogranicz aktywność fizyczną po południu!
Najwyższe stężenia ozonu występują zazwyczaj w godzinach popołudniowych, gdyż dopływ promieniowania słonecznego jest czynnikiem warunkującym powstawanie tego zanieczyszczenia. Dlatego zalecamy unikać intensywnych ćwiczeń fizycznych na świeżym powietrzu w tym czasie. Zamiast tego lepiej zaplanować uprawianie sportu na przykład na wczesny poranek.
Unikaj ruchliwych skrzyżowań i miejskich tras komunikacyjnych!
Miejsca o dużym natężeniu ruchu samochodowego są szczególnie narażone na wysokie stężenia ozonu. W zwiększonej ilości występują tu zanieczyszczenia takie jak tlenki azotu (jedno z głównych zanieczyszczeń komunikacyjnych), które są prekursorami ozonu, więc ich obecność powoduje zwiększone stężenia ozonu w powietrzu. Warto więc unikać uprawiania sportu czy spacerów w takich miejscach, zwłaszcza po południu. Chrońmy przed tym również dzieci, seniorów czy osoby chore.
Monitoruj stężenia ozonu!
Zachęcamy do sprawdzania prognoz dla ozonu zwłaszcza w upalne dni. Informacje możecie znaleźć na geoportalu projektu LIFE-MAPPINGAIR/PL oraz na stronie GIOŚ. Codzienne prognozy dla Wrocławia i Bydgoszczy są również dostępne na naszym facebooku i instagramie!
Śledź ostrzeżenia!
Zwracajcie szczególną uwagę na alerty i komunikaty o wysokich stężeniach ozonu publikowane na stronie GIOŚ.
Ostatni taki komunikat został wydany 28 czerwca 2024 roku w województwie dolnośląskim dla miejscowości Czerniawa. Tego typu komunikaty określają najbardziej wrażliwe grupy ludności, możliwe negatywne skutki dla zdrowia i zalecane środki ostrożności, dlatego warto je regularnie śledzić.
Ostrzeżenia pojawiają się, gdy odpowiednie służby (GIOŚ) ustalą, że istnieje ryzyko przekroczenia poziomu docelowego, poziomu informowania lub poziomu alarmowego, albo gdy poziomy te zostaną faktycznie przekroczone. (Dla ozonu poziom informowania to średnie godzinne stężenie 180 µg/m3, przekroczenie poziomu alarmowego następuje, gdy przez 3 kolejne godziny stężenie O3 przekracza 240 µg/m3)
Warto wiedzieć, że ryzyko przekroczenia, lub faktyczne przekroczenie poziomu informowania/alarmowego może za sobą pociągać konkretne działania podejmowane przez władze lokalne. Wynikają one z tak zwanego Planu Działań Krótkoterminowych, który stanowi część Programu Ochrony Powietrza, obowiązującego na danym obszarze (więcej o tym dokumencie możecie przeczytać w naszej innej publikacji). Jako przykład podać można POP dla województwa dolnośląskiego, gdzie na stronach 155 – 157 opisano szczegółowo zalecenia, nakazy i zakazy, które mogą być wprowadzone w sytuacji podwyzszonych stężeń O3.
Promieniowanie UV
Wiecie już doskonale z naszej poprzedniej publikacji, że promieniowanie UV w zależności od długości fali dzieli się na trzy rodzaje UV-A, UV-B i UV-C. Promieniowanie UV-C iest efektywnie blokowane przez atmosferę i dociera do powierzchni Ziemi tylko przy najwyższym położeniu Słońca, powyżej 60 stopni nad horyzontem. W szerokościach umiarkowanych ma więc marginalne znaczenie (chyba że jesteśmy w wysokich górach). Z pozostałych dwóch największe znaczenie ma promieniowanie UV-B, jako najbardziej aktywne biologicznie. Ma dla nas ogromne znaczenie, ponieważ jest główną przyczyną oparzeń słonecznych i uszkodzeń skóry, zwłaszcza w sezonie letnim, przyczynia się również do nowotworów skóry, czy zaćmy.
Nasze letnie porady:
Stosuj kremy z filtrem SPF!
SPF (Sun protecting factor) to międzynarodowy wskaźnik, który określa, jak dobrze krem chroni skórę szczególnie przed bardziej szkodliwym promieniowaniem UVB i jak często powinno się go aplikować.
Zgodnie z zaleceniem Komisji Europejskiej filtry SPF dzieli się na cztery typy:
- Niska ochrona: SPF 6 i 10
- Średnia ochrona: SPF 15, 20 i 25
- Wysoka ochrona: SPF 30 i 50
- Bardzo wysoka ochrona: SPF 50+
Nie istnieje krem, który w całości zatrzymywałby szkodliwe promieniowanie UV, jednak przyjmuje się, że kremy z SPF filtrują w przybliżeniu od 93 do 98% promieni UV. Kremy z filtrem powinny być nakładane na miejsca szczególnie wyeksponowane na słońce (zwłaszcza uszy, nos, kark, miejsca z tatuażem) zgodnie z zaleceniem na opakowaniu. Pamiętajcie o ponownej aplikacji po pływaniu lub intensywnym poceniu się jeśli nie stosujemy wersji wodoodpornych.
Zakładaj odpowiednie okulary przeciwsłoneczne!
Ważne jest, aby pamiętać, że przyciemniane soczewki nie zawsze oznaczają pełną ochronę przed promieniowaniem UV. W sklepach często można spotkać oznaczenia dotyczące poziomu przyciemnienia, takie jak „filtr UV kategorii 3”. Oznaczenia te informują o ilości światła przepuszczanego przez soczewki:
- UV 0 – 80-100% promieniowania, bardzo niskie zabezpieczenie,
- UV 1 – 18-80% promieniowania, ograniczona ochrona,
- UV 2 – 18-43% promieniowania, dobra ochrona,
- UV 3 – 8-18% promieniowania, wysokie zabezpieczenie,
- UV 4 – 3-8% promieniowania, najwyższa możliwa ochrona.
Na wakacje w jasnych, słonecznych miejscach dobrze sprawdzą się okulary z filtrem kategorii 3, jednak dla bardziej intensywnych warunków, na przykład w górach z odbitym blaskiem śniegu, lepiej wybrać okulary z filtrem kategorii 4.
Osłaniaj głowę i resztę ciała!
Osłanianie ciała to prosty i skuteczny sposób na ochronę przed szkodliwym promieniowaniem UV. Podczas bardzo słonecznych dni szczególnie narażona jest nasza głowa, dlatego kapelusz o szerokim rondzie może stanowić dobre rozwiązanie. Ważne jest, aby nasze nakrycia głowy były wykonane z gęsto tkanych materiałów, które ograniczają przepuszczanie promieni UV, takich jak na przykład bawełna, czy słoma.
Podczas upałów należy zadbać także o resztę ciała, dlatego warte polecenia są ubrania z długimi rękawami i nogawkami wykonane z lekkich, przewiewnych materiałów. Nie każdy rodzaj materiału skutecznie blokuje promieniowanie UV, dlatego warto rozważyć ubrania z filtrem UPF (Ultraviolet Protection Factor), które zapewniają wysoki poziom ochrony. Na przykład UPF 50 oznacza, że tylko 1/50 promieniowania UV przechodzi przez tkaninę, co zapewnia wysoki poziom ochrony. Taka odzież może być szczególnie pomocna w miejscach szczególnie narażonych na promieniowanie UV, na przykład podczas górskich wycieczek.
Upał i stres cieplny
Wysokie temperatury mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Wiele popularnych turystycznie krajów południa Europy takich jak Grecja, Włochy czy Hiszpania, tego roku zmaga się z wyjątkową falą upałów i od czerwca podnosi alerty ostrzegawcze dla turystów. Efektem braku odpowiedniego przygotowania do upałów i lekceważenia alertów, może być udar cieplny lub odwodnienie. Ostrzeżenia przed wysokimi temperaturami nie są bezpodstawne o czym świadczą tragiczne statystyki z ostatnich tygodni.
Oto nasze letnie porady:
Odpowiednio się nawadniaj!
Prawidłowe nawodnienie jest kluczowe dla utrzymania zdrowia podczas upałów, zwłaszcza, że wraz z potem organizm traci spore ilości wody. Zaleca się picie co najmniej 2-3 litrów wody dziennie, a w czasie intensywnego wysiłku fizycznego ilość ta powinna być nawet większa. W czasie wysokich temperatur warto też sięgać po napoje z elektrolitami, które będą w pewnym stopniu uzupełniały utracone sole mineralne. W przypadku problemów z przyjmowaniem dużych ilości wody w ciągu dnia, warto spożywać większe ilości owoców i warzyw z wysoką zawartością wody takich jak pomidory, ogórki, arbuzy czy truskawki.
Zbyt niskie nawodnienie może powodować obrzęki kończyn, co jest poważnym objawem zaburzeń krążenia. Unikajmy także napojów, które zwiększają tempo wydalania wody z naszego organizmu, jak kawa, herbata lub alkohole w większych ilościach.
Zwracajmy szczególnie uwagę na dzieci i osoby starsze, które mogą nie odczuwać, lub nie komunikować odpowiednio poczucia pragnienia!
Przebywaj w chłodnym środowisku!
Podczas wysokich temperatur ważne jest, aby regularnie przebywać w chłodnych miejscach, takich jak klimatyzowane pomieszczenia lub zacienione miejsca z dobrym przewietrzeniem: tereny zielone, lasy czy parki. Wzrost temperatury otoczenia może prowadzić do nadmiernego wzrostu temperatury ciała, co z kolei zwiększa ryzyko przegrzania organizmu. Przebywanie w chłodnych miejscach pomaga utrzymać optymalną temperaturę ciała i zapobiega nadmiernemu przegrzaniu. Więcej możecie o tym przeczytać w naszych poprzednich publikacjach na przykład tutaj lub tutaj.
Sprawdzaj wskaźnik obciążeń cieplnych UTCI
Wskaźnik UTCI wyraża temperaturę odczuwaną przez nasz organizm, ukształtowaną pod wpływem oddziaływania wszystkich bodźców meteorologicznych. Dzięki kontrolowaniu wskazań wskaźnika możemy w bezpieczniejszy sposób dostosować codzienne aktywności do aktualnych warunków pogodowych. Warto korzystać z tego narzędzia ponieważ jego podział na klasy opisuje najważniejsze reakcje organizmu na daną temperaturę odczuwalną oraz wskazuje na zalecenia jak chronić się przed upałem. Jego dokładne wartości znajdziecie między innymi na stronie Geoportalu projektu LIFE-MAPPINGAIR/PL oraz na stronie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW).
Monitoruj stan zdrowia!
Podczas ekstremalnych upałów istotne jest monitorowanie swojego stanu zdrowia i reagowanie na pierwsze objawy przegrzania, których ignorowanie może prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych, takich jak udar cieplny.
Objawy mogą być następujące:
- wzrost tętna i ogólne zmęczenie,
- zawroty głowy,
- opuchlizna kończyn,
- gorączka i dreszcze.
W przypadku pojawienia się wymienionych dolegliwości, oprócz spożywania dużej ilości płynów zaleca się ze skorzystanie z chłodnych okładów i przemieszczenie się do chłodnego miejsca. Pamiętajcie, aby w skrajnych przypadkach szczególnie u małych dzieci, osób starszych lub kobiet w ciąży po wystąpieniu tych objawów skorzystać z telefonów alarmowych 112 lub 999.
Mamy nadzieję, że z naszymi poradami będziecie bez obaw cieszyć się urokami lata. Pamiętajcie, że lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego warto stosować się do naszych wskazówek.
