Wnioski z badań „Świadomość ekologiczna mieszkańców województwa dolnośląskiego i kujawsko-pomorskiego w zakresie jakości powietrza”
Wstęp
Wysoki poziom świadomość ekologicznej mieszkańców jest jednym z podstawowych czynników wpływających na chęć podejmowania działań zmierzających do poprawy jakości powietrza. Od wielu lat poziom wiedzy i akceptacji tych działań zwiększa się, ale czy jest wystarczający? Czy wiemy na tyle dużo, by postrzegać zanieczyszczenia powietrza jako realny problem, zagrażający naszemu zdrowiu i życiu? Czy jesteśmy gotowi ponosić dodatkowe koszty związane np., z koniecznością wymiany systemów grzewczych na bardziej ekologiczne? Czy widzimy taką potrzebę?
Aby odpowiedzieć na te pytania, w grudniu 2019 i styczniu 2020, w ramach Projektu LIFE MAPINGAIR/PL, realizowane było badanie dotyczące świadomości ekologicznej w zakresie jakości powietrza wśród dorosłych mieszkańców obszaru realizacji Projektu, czyli województw: dolnośląskiego i kujawsko-pomorskiego. Badanie zostało przeprowadzone na reprezentatywnej próbie liczącej N=1067 osób odrębnie dla każdego z województw, przy poziomie ufności 95% i założonym błędzie 3%. W badaniu zastosowano losowo-kwotową metodę doboru próby, a kwoty zostały wyznaczone zgodnie z rozkładami GUS ze względu na poziom wykształcenia respondenta (podstawowe, zawodowe, średnie, wyższe) oraz miejsce zamieszkania (miasto/wieś). Poniżej przedstawiamy syntetycznie najważniejsze wyniki badań.
Ocena jakości powietrza
Ponieważ zimowe zanieczyszczenie powietrza pyłem zawieszonym, związane przede wszystkim ze spalaniem paliw stałych w sektorze komunalno-bytowym jest jednym z głównych problemów środowiskowych naszego kraju, jako jedno z kryteriów badań przyjęto ocenę jakości powietrza w sezonie zimowym. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że mieszkańcy województwa dolnośląskiego i kujawsko-pomorskiego nieco inaczej oceniają jakość powietrza w tym okresie. W województwie kujawsko-pomorskim negatywną ocenę jakości powietrza wskazywało 34% respondentów, 31% badanych uważało, że jakość powietrza nie jest ani szczególnie dobra, ani szczególnie zła, 32% badanych wskazywało na ocenę pozytywną. Ocena jakości powietrza przez mieszkańców Dolnego Śląska była surowsza – było to odpowiednio 41%, 28% i 30%. W dużych miastach powyżej 100 tys. mieszkańców ocena była jeszcze surowsza – 44,5% respondentów wskazywało jakość powietrza jako złą.
Należy również zauważyć, że wyraźnej zmianie uległa ocena jakości powietrza mieszkańców Dolnego Śląska. Porównanie wyników badań, przeprowadzonych w regionie w roku 2016, w ramach Projektu LIFE-APIS/PL, pokazuje, że o ile w tym czasie tylko 29% respondentów uznało jakość powietrza w sezonie zimowym za złą i bardzo złą, w trakcie obecnego badania wskazania takie deklarowało już 41% respondentów.
Jakość powietrza, jako kategoria osobistego problemu
Ważnym zagadnieniem i pytaniem badawczym była ocena przez mieszkańców jakości powietrza, w kategorii osobistego problemu. Wyraźnie i z pełną odpowiedzialnością można stwierdzić, że jakość powietrza jest ważnym osobistym problemem, na co wskazało 70% badanych respondentów województwa dolnośląskiego, niewiele mniej z województwa kujawsko-pomorskiego.
Porównując powyższe statystyki z wynikami badań dla Dolnego Śląska z roku 2016 można stwierdzić, że podczas pierwszego badania tylko 9% respondentów identyfikowało złą jakość powietrza jako bardzo poważny problem osobisty, w obecnym badaniu wskazało tak aż 28%, czyli ponad trzy razy więcej. Jako umiarkowany problem oceniło jakość powietrza w bieżącym badaniu 44% respondentów, w roku 2016 odsetek ten wyniósł 55%
Wpływ jakości powietrza na zdrowie
Czy wiemy jakie choroby wywoływane są przez zanieczyszczenia powietrza? O to również; byli pytani respondenci. Uzyskane odpowiedzi wskazują, że głównym i najczęściej wskazywanym typem schorzeń są choroby układu oddechowego – tak wskazało aż 83% badanych. Należy również zauważyć, że bardzo niewiele osób, bo tylko 4% powiązało zanieczyszczenia powietrza z chorobami układu krążenia, mimo że według opracowań WHO, na całym świecie zanieczyszczenie powietrza stanowi przyczynę 24 % zgonów z powodu udaru mózgu, oraz 25 % zgonów i chorób spowodowanych chorobą niedokrwienną serca.
Kolejnym zagadnieniem było uzyskanie odpowiedzi czy zła jakość powietrza ma negatywny wpływ na zdrowie. Z udzielonych odpowiedzi wynika, że w obydwu województwach około 60% respondentów wskazało, że zła jakość powietrza ma negatywny wpływ na zdrowie. Wskazania te silnie korelują z poprzednim stwierdzeniem, że jakość powietrza stanowi osobisty problem. Również w tym przypadku widać pozytywną zmianę w stosunku do roku 2016, kiedy tylko 45% respondentów wskazało, ze zła jakość powietrza ma wpływ na zdrowie.
Ocena działań na rzecz poprawy jakości powietrza
Wyniki obecnych badań wskazują, że mieszkańcy oceniają działania na rzecz poprawy jakości powietrza wykonywane przez rząd oraz samorządy jako niewystarczające – wskazało tak ponad 50% badanych. Z podobną oceną w odniesieniu do województwa dolnośląskiego spotkaliśmy się w roku 2016.
Zarówno mieszkańcy województwa dolnośląskiego, jak i kujawsko-pomorskiego za priorytetowe uznali dofinansowania do systemu grzewczego (ok. 83% wskazań raczej tak i zdecydowanie tak) oraz wprowadzenie zakazu stosowania najgorszej jakości węgla (po 80% w obydwu województwach). Większość ankietowanych przychylnie odnosiła się również do prowadzenia kontroli paliw użytych do palenia w piecach i kotłach grzewczych (po 72% w obydwu województwach), wprowadzenia bezpłatnej komunikacji (73% w województwie dolnośląskim i 70% w województwie kujawsko-pomorskim) oraz stosowania kar finansowych (65% w województwie dolnośląskim i 63% w województwie kujawsko-pomorskim).
Dostęp do informacji o jakości powietrza
Blisko 70% badanych, zarówno województwa dolnośląskiego, jak i kujawsko-pomorskiego czuje się dobrze i bardzo dobrze poinformowanych na temat aktualnej jakości powietrza w miejscu zamieszkania. 80% badanych deklaruje, że chce mieć stały dostęp do takich informacji. Dane te wskazują na znaczącą pozytywną zmianę, jaka zaszła w ciągu kilku ostatnich lat. W roku 2016, aż 92% wskazało, że nie posiada dostępu do informacji na temat aktualnej jakości powietrza., a tylko 53% zadeklarowała chęć dostępu do takiej informacji.
Podsumowanie
Przedstawione powyżej wyniki wskazują, że obszar Projektu – województwo dolnośląskie i kujawsko-pomorskie różnią się w pewnym stopniu w ocenie jakości powietrza – ocena ta jest surowsza w przypadku Dolnego Śląska.
Jednocześnie, w kwestiach związanych oceną wpływu jakości powietrza na zdrowie i życie, oceną działań na rzecz poprawy jakości powietrza czy oceną dostępu do informacji w obu województwach wyniki są zbliżone i wskazują na podobne postrzeganie tych aspektów problemu przez mieszkańców.
Ponadto wyniki badań wskazują na stale obecne luki w wiedzy respondentów na temat problemów jakości powietrza. Jaskrawym przypadkiem jest tu bardzo niska świadomość respondentów odnośnie wpływu jakości powietrza na choroby układu krążenia. Wskazuje to na ważny obszar, w którym działania informacyjne i edukacyjne powinny być zintensyfikowane.
Należy również zauważyć znaczące zmiany, które zaszły w postrzeganiu problemu jakości powietrza na przestrzeni kilku ostatnich lat, na co wskazuje porównanie obecnych badań dla Dolnego Śląska oraz podobnych badań z roku 2016. Pokazują one, że przeważająca większość respondentów ma świadomość złej jakości powietrza i związanych z tym zagrożeń, przy jednoczesnym wzroście zapotrzebowania na informację o panujących warunkach aerosanitarnych i jednocześnie poprawie dostępu do niej. Zapraszamy Państwa do zapoznania się z pełną treścią naszego raportu. Jest on dostępny na stronie Projektu LIFE-MAPPINGAIR/PL, raport z roku 2016 można znaleźć na stronie projektu LIFE-APIS/PL.
Źródła:
- Materiały Projektu LIFE-MAPPINGAIR/PL, 2020, ŚWIADOMOŚĆ EKOLOGICZNA MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO I KUJAWSKO-POMORSKIEGO W ZAKRESIE JAKOŚCI POWIETRZA, Raport z badań dla sezonu zimowego 2019/2020, Instytut Badawczy IPC Sp. z o.o., na zlecenie Projektu LIFE-MAPPINGAIR/PL, https://mappingair.meteo.uni.wroc.pl/wp-content/uploads/2020/03/Raport_swiadomosc_ekologiczna_2020.pdf (dostep: 08,04.2020)
- Materiały Projektu LIFE-APIS/PL, 2016, Raport z badań: Świadomość ekologiczna mieszkańców województwa dolnośląskiego w zakresie jakości powietrza. Wyniki drugiego badania, http://life-apis.meteo.uni.wroc.pl/images/2%20RAPORT.pdf (dostęp: 08.04.2020)
- WHO, Ambient air pollution: Health impacts (ang.),: https://www.who.int/airpollution/ambient/health-impacts/en (dostęp: 08.04.2020)
