Czy zapach można zmierzyć?

Zapachy czy odory, do wydzielania których w głównej mierze przyczyniają się substancje chemiczne, można mierzyć i kontrolować. Zapachową jakość powietrza określamy metodami chemii analitycznej (np. chromatografia gazowa ze spektrometrem mas), olfaktometrii dynamicznej, przez inspekcje terenowe, badania ankietowe oraz modelowanie.

Ludzki nos jako miernik?

Jedną z najczęściej stosowanych metod oznaczania stężenia zapachowego jest olfaktometria dynamiczna. Główną rolę „czujnika zapachu” pełni w niej ludzki nos. W pomiarach olfaktometrycznych uczestniczy specjalnie dobrany zespół (składa się z min. 4 osób), którego członkowie muszą posiadać wrażliwość węchową na standardową substancję zapachową – n-butanol. Pomiar stężenia zapachowego odbywa się metodą ‘tak-nie’, podczas którego prezentowane są różne rozcieńczenia próbek gazów emitowanych, a grupa oceniających musi odpowiedzieć na pytanie: ‘Czy zapach jest wyczuwalny?’. Próbki przygotowuje się w olfaktometrze dynamicznym, który używa strumienia czystego powietrza aby rozcieńczyć strumień badanej próbki gazów złowonnych. Indywidualne wyniki są uśredniane, co pozwala na uzyskanie stężenia substancji odorotwórczych w próbce zapachów pobranej z pewnego miejsca. Podobnie jak poziom zanieczyszczenia powietrza mierzymy w µg/m³, wartość stężenia zapachowego według europejskiej normy wyrażona jest w europejskich jednostkach zapachowych w metrze sześciennym [ou_E/m³].

Szacowanie stężenia zapachowego zanieczyszczeń wykonywane jest na podstawie pomiarów u źródła, czyli w pobranych na miejscu próbkach gazów odorowych emitowanych przez różne zakłady. Znając stężenia substancji odorotwórczych, na podstawie analiz olfaktometrycznych, dla wybranego obiektu przemysłowego można obliczyć jego emisję zapachową. Oznaczenie wartości koncentracji odorów metodą olfaktometrii dynamicznej oraz modelowanie umożliwia też określenie, jak daleko i jak mocno wyczuwalny jest zapach oraz wyznaczenia częstości i czasu jego oddziaływania w środowisku.

Jeżeli częstość występowania stężeń zapachu przekracza normy zapachowej jakości powietrza, w celu poprawienia komfortu życia mieszkańców pobliskich terenów, mogą być wydawane rekomendacje zmierzające do redukcji emisji odorów z wybranego zakładu.

Literatura

Sówka I., Kita U., Skrętowicz M., Nych A., Zwoździak J. Warunki i wymogi niezbędne do prawidłowego funkcjonowania Laboratorium Badań Olfaktometrycznych. Rocznik Ochrona Srodowiska. Tom 15, 2013