Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków – cz. 1.

Z dniem 1 lipca 2021 rusza Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków (CEEB), która docelowo pozwoli uzyskać szczegółową informację m. in. o emisji zanieczyszczeń powietrza z naszych domów. Czemu wprowadzenie CEEB jest tak ważne z punktu widzenia poprawy jakości powietrza? Na czym polega CEEB i jakie obowiązki na nas nakłada? O tym postaramy się opowiedzieć w dwóch kolejnych artykułach. Dziś część pierwsza – wprowadzająca do problematyki CEEB.

Skąd czerpiemy dane o emisjach?

W Polsce ocena jakości powietrza (poprzez bezpośrednie pomiary stężeń zanieczyszczeń i modelowanie dyspersji emitowanych do powietrza substancji) realizowana jest w ramach państwowego monitoringu środowiska (PMŚ). Informacje o występujących poziomach emisji zanieczyszczeń przekazuje Inspekcja Ochrony Środowiska.

Dane o emisjach gromadzone są przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE). Na podstawie przygotowanych statystyk można stwierdzić, który sektor jest dominującym źródłem danego zanieczyszczenia powietrza. Dane są również zbierane w Krajowej Bazie o Emisjach Gazów Cieplarnianych i Innych Substancjach oraz Rejestrze Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (PRTR), który jest częścią Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń.

Dodatkowo Główny Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi i nadzoruje system informatyczny Ekoinfonet, w którym są gromadzone i przetwarzane dane dotyczące przestrzegania przepisów o ochronie środowiska przez przedsiębiorców (w tym objętych PRTR) oraz badania i oceny stanu środowiska (w tym jakości powietrza), uzyskiwane w trakcie realizacji zadań.

Niedoskonałości stosowanych baz emisyjnych

Ze względu na brak szczegółowej inwentaryzacji źródeł zanieczyszczeń komunalno-bytowych dla naszego kraju, w przypadku emisji z tego sektora określanie wielkości emisji opierało się dotychczas na metodzie wskaźnikowej.

Metoda ta wykorzystuje wartości wskaźników unosu lub emisji określonych dla konkretnego zanieczyszczenia, a także rodzaju instalacji – np. rodzaju i mocy użytkowanego kotła.

Metoda ta jest przede wszystkim stosowana do wyznaczania emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych powstających podczas spalania paliw stałych (węgiel, koks, drewno), ciekłych (olej opałowy, napędowy) lub gazowych (gaz ziemny, koksowniczy, LPG). Wskaźniki te pozwalają oszacować, ile zanieczyszczeń emitowanych jest z danego urządzenia z jednostkowej masy lub objętości stosowanego paliwa.

Wyliczanie emisji komunalno-bytowej w metodzie wskaźnikowej można więc podzielić na następujące etapy:

1. Określenie ilości spalanych paliw na danym obszarze (np. gmina, powiat);
2. Przemnożenie ilości spalanych paliw przez odpowiedni dla każdego paliwa wskaźnik emisyjny;
3. Wyliczoną emisję „rozkłada się” przestrzennie na określony obszar (np. „oczko” siatki rastrowej), uwzględniając przypadającą na ten obszar liczbę budynków (powierzchnię grzewczą).

Zaletą metody jest jej prostota i stosunkowo łatwa aplikacja, jednak jej zastosowanie powoduje, że pozyskana informacja nie zawsze jest precyzyjna i nie odzwierciedla w 100% warunków rzeczywistych. Np. zróżnicowanie przestrzenne tak określonej emisji wynika jedynie z gęstości zabudowy (wszak każdemu budynkowi przypisujemy emisję uśrednioną), a nie rzeczywiste zużycie paliw w poszczególnych obszarach (np. dzielnicach lub osiedlach dużych miast).

Ze względu na te niedoskonałości, niektóre z polskich miast (np. Bydgoszcz) zdecydowały się na stworzenie własnych baz emisji komunalno-bytowej, opartych o badania bezpośrednie (ankiety). Dzięki nim dostajemy informację bezpośrednio z danego gospodarstwa domowego o typie zużywanego paliwa i jego ilości. Taka precyzyjna informacja umożliwia np. optymalizację działań związanych z ograniczeniem niskiej emisji (wiemy dokładnie gdzie występuje problem i jaka jest jego skala), umożliwiają również poprawę modelowania jakości powietrza

Kolejnym problemem dotyczącym baz emisyjnych jest fakt, że informacja o emisji jest dostarczana w skali roku. W związku z tym, chcąc wykorzystać dane emisyjne do modelowania jakości powietrza z dużą rozdzielczością czasową, należy dane o emisjach rocznych „rozłożyć” na poszczególne miesiące, dni, godziny, ponieważ nie w każdym miesiącu, dniu czy godzinie wartości emisji są takie same. Np. wartości emisji z transportu zwiększają się w godzinach szczytu porannego i wieczornego. Emisja ze źródeł komunalno-bytowych zwiększa się, kiedy jesteśmy w domu (np. w tygodniu rano oraz wieczorem, w weekendy przez cały dzień). Z kolei emisja z przemysłu będzie większa w tygodniu roboczym niż w święto itd.

Kolejnym problemem spotykanym przy konstruowaniu baz emisyjnych jest to, że ich struktura emisji zmienia się z roku na rok, co wymaga ciągłej ich aktualizacji. Wprowadzane są programy modernizacyjne dotyczące źródeł ogrzewania gospodarstw domowych, restrukturyzowane są zakłady przemysłowe. Inne także są problemy dużych miast, a inne mniejszych miejscowości czy wsi. Np. emisja ze źródeł przemysłowych będzie dotyczyła raczej miast, z kolei emisja z rolnictwa to w większości przypadków problem wsi.

CEEB jako krok w dobrą stronę

Próbą rozwiązania wskazanych powyżej problemów jest Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków (dalej zwana CEEB). W założeniach, jest to narzędzie służące identyfikowaniu źródeł niskiej emisji z budynków – ewidencja pieców, kotłów i innych ogrzewaczy pomieszczeń dostarczy szczegółowych, możliwych do sprawdzenia informacji na temat używanych przez Polaków urządzeń/instalacji służących do ogrzania domów i stosowanych przez nich paliw.

CEEB powstała na mocy Ustawy z dnia 28 października 2020 r. o zmianie ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 2127).Jej celem jest poprawa jakości powietrza – ma w tym pomóc szeroka wiedza o źródłach ciepła, źródłach energii elektrycznej, źródłach spalania paliw, przekazanej premii termomodernizacyjnej lub remontowej, ulgi podatkowej, udzielonego dofinansowania, która pozwoli ukierunkować działania naprawcze (również te finansowena wymianę kopciuchów) podejmowane na szczeblu ogólnokrajowym, regionalnym i lokalnym. Dodatkowo zgromadzone informacje na temat ubóstwa energetycznego w skali kraju umożliwią skierowanie pomocy tam, gdzie jest ona najbardziej potrzebna.

Ogólnopolska powszechna inwentaryzacja, która rusza 1 lipca 2021 r. ma objąć domy oraz wszystkie inne budynki (magazyny, garaże, gospodarstwa rolne, szpitale, lokalne kotłownie, małe zakłady produkcyjne itd.), gdzie wykorzystywane źródło ciepła ma moc nie większą niż 1 MW. Szacuje się, że inwentaryzacja obejmie około 5-6 mln budynków.

Więcej szczegółów na temat CEEB w drugiej części artykułu, pod tytułem Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków – cz. 2. Co powinienem wiedzieć?.