Letnie zagrożenia #6 – Aktywność latem – kiedy najlepiej planować?
Lato w pełni, a dzieci i młodzież rozpoczęła już wakacje. Nadeszła więc pora, gdy coraz chętniej spędzamy czas na świeżym powietrzu ciesząc się ciepłem i słońcem. Jeśli jednak śledzicie nasz cykl artykułów pt. „Letnie zagrożenia”, wiecie doskonale, że wakacyjny czas pełen jest niebezpieczeństw, na które powinniśmy zwracać szczególną uwagę. W poprzednich publikacjach wspominaliśmy chociażby o zanieczyszczeniu powietrza jakim jest ozon, jak i dlaczego szkodzi nam promieniowanie UV, czy też opisywaliśmy przypadki narażenia na stres cieplny. Jak zatem bezpiecznie korzystać z lata i kiedy najlepiej planować aktywności na zewnątrz? Postaramy się odpowiedzieć w tym artykule.
Wysokie poziomy ozonu
Jak już wcześniej pisaliśmy, na przykład tutaj lub tutaj, zanieczyszczenie powietrza ozonem jest dużym problemem podczas upałów. Ozon troposferyczny jest szkodliwy dla naszego zdrowia i może powodować problemy z oddychaniem, podrażnienia oczu i gardła oraz nasilać objawy chorób serca i płuc. W Polsce najwyższe stężenia ozonu obserwuje się od kwietnia do sierpnia, szczególnie podczas dni z wysokimi temperaturami. Pełny tekst o ozonie w naszym cyklu porusza te kwestie bardziej szczegółowo.
Nasze letnie porady:
1. Unikaj aktywności na zewnątrz w godzinach szczytu stężeń ozonu i jego prekursorów!
Nasi czytelnicy wiedzą już, że najwyższe stężenia ozonu występują zwykle w godzinach popołudniowych. Starajmy się zatem zaplanować aktywności na świeżym powietrzu rano lub wieczorem, gdy stężenie ozonu jest niższe. Jest to szczególnie wskazane dla osób uprawiających sport na zewnątrz, na przykład spacery, jogging, jazdę rowerem czy na rolkach. Podczas wysiłku fizycznego inhalujemy większą ilość powietrza, a jeśli jest ono zanieczyszczone, wówczas nasz organizm jest znacznie bardziej narażony.
2. Ogranicz wysiłek fizyczny w miejscach o dużym natężeniu ruchu pojazdów!
Starajcie się spędzać czas wolny, zwłaszcza ten związany z aktywnościami fizycznymi, w miejscach oddalonych od głównych dróg i ruchliwych ulic. W godzinach popołudniowych i wczesnowieczornych można zaobserwować licznych mieszkańców biegających w centrach miast lub wzdłuż ulic. Warto jednak unikać tych tras, ponieważ stężenie ozonu jest tam najwyższe (zanieczyszczenia komunikacyjne – tlenki azotu – są prekursorami ozonu, więc ich obecność w powietrzu wiąże się z podwyższonymi stężeniami O3). Wzmożony ruch samochodowy wiąże się także ze zwiększoną emisją innych zanieczyszczeń. Wybierajmy więc parki, tereny zielone i ścieżki oddalone od ruchu ulicznego.
3. Poinformuj osoby najbardziej narażone!
Stali czytelnicy naszego cyklu na pewno są już świadomi zagrożeń związanych z ozonem, ale nie wszyscy mają taką wiedzę. Dlatego informujmy najbliższych, szczególnie starszych, dzieci oraz osoby z chorobami układu oddechowego i sercowo-naczyniowego. Zachowajmy ostrożność, a w dni z wysokimi stężeniami ozonu doradźmy im, aby ograniczyli aktywności poza domem.
4. Monitoruj jakość powietrza!
Zanim zaplanujecie wakacyjny dzień zachęcamy do sprawdzania prognoz stężeń ozonu w serwisach internetowych. Informacje znajdziecie na geoportalu projektu LIFE-MAPPINGAIR/PL lub stronie GIOŚ. Sprawdzajcie także nasze codzienne prognozy dla Wrocławia i Bydgoszczy na naszym facebooku lub instagramie!
Zagrożenie promieniowaniem UV
Nasz niedawny artykuł o promieniowaniu ultrafioletowym (UV) podkreślał, że jest to niewidzialna część światła słonecznego, która może być bardzo szkodliwa dla zdrowia. Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV prowadzi do poparzeń słonecznych, przyspieszonego starzenia się skóry i zwiększa ryzyko nowotworów skóry. Aby bezpiecznie korzystać ze słonecznych dni warto więc znać kilka podstawowych zasad.
Nasze letnie porady:
1. Unikaj szczytu promieniowania w południe!
Największe natężenie promieniowania UV występuje między 10:00 a 14:00. To właśnie wtedy poziom promieniowania jest najintensywniejszy i najbardziej szkodliwy. Planujmy zatem aktywności na świeżym powietrzu w porach, kiedy promieniowanie UV jest niższe. Uważajmy szczególnie w trakcie korzystania z wakacyjnych kąpieli słonecznych na plaży lub nad basenem. Przyjmuje się, że bezpieczny czas opalania bez zastosowania kremu ochronnego wynosi do 20 minut dziennie.
2. Planuj przerwy w cieniu!
Jeśli nie mamy wyjścia i musimy spędzić czas na zewnątrz w godzinach szczytu nasłonecznienia, starajmy się planować regularne przerwy w cieniu. W cieniu poziom promieniowania UV będzie znacznie niższy. Niech was nie zmylą zachmurzone dni, o których pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów, ponieważ nawet przy pochmurnym niebie promieniowanie UV może do nas docierać.
3. Uważaj szczególnie podczas górskich wycieczek!
Podczas pieszych wycieczek warto pamiętać, że promieniowanie UV w górach jest znacznie intensywniejsze niż na poziomie morza. Na każde 1000 metrów wysokości intensywność promieniowania UV wzrasta średnio o około 10%. Na wysokości 3000 metrów może być więc nawet o 30% silniejsze. Dodatkowo, powierzchnie takie jak śnieg, skały czy woda mają wysokie albedo, czyli odbijają znaczną część promieniowania słonecznego, co znacznie zwiększa naszą ekspozycję na promieniowanie UV (dociera do nas nie tylko UV z nieba, ale też, dodatkowo, to odbite od jasnego podłoża). Planując więc górskie wycieczki uwzględnijmy odpowiednią ochronę (stosujmy kremy z filtrem, okulary słoneczne, nakrycie głowy, rozważmy długie spodnie i rękawy).
4. Sprawdzaj indeks UV!
Przed wyjściem z domu i zaplanowaniem aktywności na zewnątrz polecamy na bieżąco sprawdzać poziom indeksu UV, aby lepiej przygotować się na ewentualne zagrożenia. Bieżące wartości indeksu UV wraz z innymi parametrami pogody dla Wrocławia są dostępne na stronie Zakładu Klimatologii i Ochrony Atmosfery IGRR UWr. Mapy prognoz indeksu UV dla całej Polski można z kolei znaleźć na stronie IMGW.
Stres gorąca
Ostatnie dwie publikacje w naszym cyklu „Letnie zagrożenia” (1 i 2) podkreślały, że stres cieplny to poważne zagrożenie dla zdrowia, które występuje, gdy nasze ciało nie może efektywnie się schłodzić. Warto zdawać sobie sprawę, że ekspozycja na ekstremalne ciepło może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak udar cieplny czy przegrzanie organizmu. Nie zapominajmy zatem o kilku podstawowych środkach ostrożności.
Nasze letnie porady:
1. Ostrożnie ze zwiedzaniem miast!
Powierzchnie w miastach pokryte są licznymi powierzchniami sztucznymi (beton, asfalt), które mocno się nagrzewają i akumulują ciepło. To powoduje znaczne zwiększenie stresu cieplnego i nasilenie odczucia gorąca. Z kolei obszary zielone są często zacienione, akumulują też wilgoć, co pomaga w obniżeniu temperatury i łagodzeniu stresu cieplnego w czasie upałów. Pozostawmy więc wycieczki po centrach miast na nieco chłodniejsze dni (albo na poranki), a w największe upały korzystajmy z lasów i parków i innych terenów zielonych.
2. Odpowiednio planuj aktywności w upalne dni!
Podobnie jak w przypadku promieniowania UV, największy stres cieplny przypada w godzinach popołudniowych. Uważajmy więc na gwałtowne zmiany temperatur, które mogą być szkodliwe dla naszego organizmu.
Unikajmy też zimnych kąpieli zwłaszcza w najgorętsze dni, ponieważ nagłe ochłodzenie wywoła szok termiczny (odczuwamy wtedy na przykład silne bóle głowy). Podobna sytuacja może mieć miejsce po gwałtownym wyjściu z pomieszczeń klimatyzowanych do gorącego środowiska. Lepszym rozwiązaniem jest zatem schładzanie się stopniowo np. poprzez korzystanie z chłodnych pryszniców. Korzystajmy także z kąpieli w basenach, jeziorach lub morzu w godzinach o nieco mniej intensywnych temperaturach.
3. Uważajmy szczególnie na osoby starsze!
W naszych wakacyjnych planach zwróćmy szczególną uwagę na seniorów, którzy są znacznie bardziej narażeni na skutki wysokich temperatur i stres cieplny. W miarę możliwości, organizujmy aktywności z nimi w najchłodniejszych porach dnia i zwracajmy szczególną uwagę na ich potrzeby i ograniczenia.
4. Monitoruj wskaźnik UTCI
Polecamy także regularne sprawdzanie wskaźnika UTCI, o którym pisaliśmy w poprzedniej publikacji. Dzięki niemu możemy lepiej planować swoje aktywności na świeżym powietrzu, aby zminimalizować ryzyko stresu cieplnego.
Prognozy wskaźnika UTCI znajdziecie między innymi na stronie geoportalu projektu LIFE-MAPPINGAIR/PL Informacje o wartościach UTCI znajdziecie również na stronie IMGW.
Mamy nadzieję, że te porady pomogą Wam jak najlepiej zaplanować aktywności wakacyjne. Pamiętajcie o ograniczeniu aktywności w czasie najbardziej niebezpiecznych godzin południowych, monitorowaniu poziomu ozonu i promieniowania UV oraz dbaniu o osoby szczególnie narażone na skutki upałów.
A już w następnej publikacji przedstawimy, gdzie śledzić stężenia tych zanieczyszczeń atmosferycznych, które dokuczają nam w lecie. Do zobaczenia!
