Indeksy jakości powietrza-krótki przegląd
Kategoryzacja jakości powietrza w postaci tzw. Indeksów Jakości Powietrza(ang. Air Quality Index – AQI), została wprowadzona w celu łatwiejszego odbioru przez społeczeństwo informacji o stężeniach zanieczyszczeń. W wielu przypadkach dla poszczególnych klas jakości powietrza określone są również potencjalne skutki zdrowotne i przypisane rekomendacje odnośnie aktywności na zewnątrz, zarówno dla osób znajdujących się w grupie ryzyka, jak i ogółu społeczeństwa.
AQI wyznacza się zarówno na podstawie pomiarów, jak i prognoz stężeń wybranych zanieczyszczeń powietrza. Do najważniejszych zanieczyszczeń, które będą determinowały jakość powietrza zaliczamy: pył zawieszony frakcji PM10 i PM2,5, ozon O3, dwutlenku azotu NO2. Pozostałe zanieczyszczenia, nawet jeżeli są uwzględniane w kategoryzacji, nie mają większego wpływu na jakość powietrza, gdyż ich stężenia pozostają niskie.
Niestety nie ma uniwersalnych wytycznych, które by jednoznacznie pozwalały na określenie AQI. Dlatego też na różnych stronach i w aplikacjach, gdzie podawane są informacje o jakości powietrza możemy znaleźć bardzo różne indeksy. Do najbardziej popularnych należy amerykański AQI (US EPA AQI), europejski AQI, a na poziomie naszego kraju polski indeks jakości powietrza. Czasami też pojawiają się lokalne indeksy jakości powietrza.
Określenie indeksu jakości powietrza jest relatywnie proste. Zwyczaj stężenia zanieczyszczeń są zaliczane do jednej z 6-7 kategorii. Niestety w każdym AQI klasy mają inne granice przedziałów, w inny sposób są uwzględniane stężenia, odmienne są też rekomendacje zdrowotne. Zestawienie wybranych stron internetowych prezentujących różne indeksy jakości powietrza przedstawiono w tabeli poniżej.
| Nazwa portalu/aplikacji | Adres strony | Twórca strony | Rodzaje prezentowanych indeksów jakości powietrza | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| GIOŚ | Ocena jakości powietrza – Bieżące dane pomiarowe – GIOŚ (gios.gov.pl) | GIOŚ | Polski Indeks Jakości Powietrza | Dane bieżące, archiwalne |
| EuropeAir – Air Quality Europe | European Air Quality Index (europa.eu) | Europejska Agencja Środowiskowa | Europejski Indeks Jakości Powietrza | Dane o jakości powietrza z krajów członkowskich EEA |
| AirVisual Air Quality Forecast | AirVisual API | Trusted Live and Forecast Air Pollution Data (iqair.com) | Partner Programu NZ ds. Ochrony Środowiska | Amerykański Indeks Jakości PowietrzaChiński Indeks Jakości Powietrza | Dane rządowe i z czujników IQAir |
| Air Pollution in World: Real-time Air Quality Index Visual Map | Air Pollution in World: Real-time Air Quality Index Visual Map (aqicn.org) | IQAir | Amerykański Indeks Jakości Powietrza | Dane z całego świata z 282 różnych źródeł statystyki i rankingi |
| Airly – platforma + aplikacja mobilna | Jakość powietrza w Polsce, Europie i na świecie | Airly | Airly | Amerykański Indeks Jakości PowietrzaAirly CAQI (skala o 7 poziomach) | Dane rządowe i z czujników Airly |
| Kanarek – aplikacja mobilna | Dostępna przez Google Play | Michal Tajchert | Polski Indeks Jakości PowietrzaEuropejski Indeks Jakości Powietrza | Dane rządowe i z czujników niskokosztowych |
| Nasze Powietrze | https://prognozy.uni.wroc.pl/ | zespół Projektu LIFE-MAPPINGAIR/PL oraz Wrocławskie Centrum Sieciowo-Superkomputerowe | Polski Indeks Jakości Powietrza | Prognozy na kolejne 36 godzin |
| Nasze Powietrze | https://airquality.uni.wroc.pl/ | zespół Projektu LIFE-MAPPINGAIR/PL oraz Wrocławskie Centrum Sieciowo-Superkomputerowe | Polski Indeks Jakości Powietrza | Dane z czujników niskokosztowych |
Spośród tych indeksów, które są najczęściej zamieszczane w portalach i aplikacjach główne różnice mamy w odniesieniu do danych o pyle zawieszonym. O ile w przypadku PL AQI wykorzystujemy dane godzinowe, to dla europejskiego i amerykańskiego AQI dane są uśredniane do wartości dobowych (średnia krocząca) i dopiero wtedy odpowiednio klasyfikowane. Z punktu widzenia planowania aktywności na zewnątrz, podejście zastosowane w Polsce jest bardziej poprawne, oczywiście pozostaje pytanie o poprawność wyznaczenia przedziałów klasowych. .
Analiza epizodu wysokich stężeń PM2,5 ze stycznia 2021 r. (tabela 2) pokazuje typową sytuację, gdzie indeks europejski mimo niższych granic klas reaguje z pewnym opóźnieniem na pogarszające się dość gwałtownie warunki aerosanitarne. Pokazuje on też stan zagrożenia dłużej nawet, gdy stężenia spadły poniżej 20 µg/m3. Podobny przebieg (ze względu na wykorzystywanie wartości średniodobowych) indeksu obserwujemy również dla amerykańskiego AQI, jednak najgorsza klasa wg US EPA AQI to „niezdrowa”. Polski indeks jakości powietrza odzwierciedlał dynamikę stężeń godzinnych i przy najwyższych stężeniach osiągał wartość „bardzo zły”.
Dodatkowe informacje o indeksach jakości powietrza znaleźć można w naszych wcześniejszych artykułach:
