Zanieczyszczenia z kurzych ferm…

Święta Wielkanocne w Polsce nieodłącznie kojarzą się z jajkami w każdej możliwej postaci. Coraz częściej zwracamy uwagę na ich pochodzenie i chętniej wybieramy te od kur z chowu ekologicznego niż klatkowego. Czy jednak zastanawiamy się nad uciążliwością ferm hodowlanych dla środowiska? Według danych GUS z czerwca 2019 r. w Polsce żyło ponad 54 miliony kur niosek a roczna produkcja jaj sięgnęła ok. 10 mld sztuk. Tak duża skala powoduje, że oddziaływanie chowu na środowisko i zdrowie człowieka jest istotne.

Ferma kurza na Florydzie (USA). Fot. Larry Rana, USDA, źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Florida_chicken_house.jpg

Fermy kurze są źródłem wielu zanieczyszczeń powietrza. Są to głównie: amoniak (NH₃), metan (CH₄), podtlenek azotu (N₂O), pył, siarkowodór (H₂S), węglowodory oraz zanieczyszczenia mikrobiologiczne – m.in. drobnoustroje chorobotwórcze takie jak Staphylococcus, Streptococcus, Bacillus, Clostridium.

Poza emisją związaną bezpośrednio z hodowlą drobiu , działalność ferm skutkuje emisją związaną z ogrzewaniem pomieszczeń i ich oświetleniem, dowozem karmy, wywozem i składowaniem odchodów.

Emisja zanieczyszczeń z hodowli kur niosek [g/szt/rok], źródło: EMEP/EEA 2019

Jednym z największych problemów związanych z hodowlą drobiu jest zanieczyszczenie substancjami zapachowymi, m.in.: amoniakiem, lotnymi związkami organicznymi oraz siarkowodorem. Nie wszystkie związki odorotwórcze są trujące, jednak przebywanie w pobliżu uciążliwych zapachowo obiektów, może prowadzić do wielu poważnych skutków zdrowotnych, jak bóle głowy, mdłości, wymioty, podrażnienia oczu, nosa i gardła, przewlekły kaszel a nawet zaburzenia psychiczne. Niestety mimo wielu lat debat i prac, w Polsce do tej pory nie ma regulacji prawnych w zakresie odorów!

Trend zmian stężenia NH₃ od roku 2002 do 2016. Źródło: NASA, https://www.nasa.gov/feature/jpl/nasa-satellite-identifies-global-ammonia-hotspots

W przypadku produkcji rolnej, jednym z najważniejszych zanieczyszczeń jest amoniak (w UE rolnictwo odpowiada za ponad 90% antropogenicznej emisji NH₃). Występuje on naturalnie w powietrzu, jest elementem obiegu azotu w przyrodzie, ale jego nadmiar jest szkodliwy (m.in. wpływa na eutrofizację wód). W atmosferze amoniak gwałtownie reaguje z innymi zanieczyszczeniami, tworząc cząsteczki pyłu. W ten sposób oddziałuje zarówno na klimat, jak i zdrowie ludzi.

Emisję zanieczyszczeń z ferm drobiu trudno oszacować, gdyż uzależniona jest od warunków chowu, sposobu żywienia, temperatury, czy zagęszczenia ptaków w kurniku. Niestety, brakuje jednolitej metodyki obliczania emisji, a podane wskaźniki różnią się znacząco w różnych publikacjach. Jeżeli chcemy wyliczyć ile zanieczyszczeń, głównych związków emitowanych jest z kurnika, możemy zastosować metodykę EMEP/EEA. Przy założeniu, że w kurniku znajduje się 20 tys. sztuk kur niosek, w ciągu roku zostanie wyemitowane ponad 6 t NH₃ oraz około 4 t pyłu całkowitego TSP.

Źródła:

1. Lonc, E., & Plewa, K. (2010). Microbiological Air Contamination in Poultry Houses. Polish Journal of Environmental Studies, 19(1).
2. Stuper-Szablewska, K., Szablewski, T., Nowaczewski, S., Gornowicz, E. (2018). Zagrożenia chemiczne i mikrobiologiczne związane z hodowlą drobiu. Med Środow., 21(4), 53-63. https://doi.org/10.19243/2018407
3. Fabbri, C., Valli, L., Guarino, M., Costa, A. and Mazzotta, V., 2007, ‘Ammonia, methane, nitrous oxide and particulate matter emissions from two different buildings for laying hens’, Biosystems Engineering, (97) 441–455.
4. EMEP/EEA, 2019, EMEP/EEA air pollutant emission inventory guidebook, European Environment Agency (https://www.eea.europa.eu/ds_resolveuid/ENDMC6O5FR).
5. NASA, 2017, NASA Satellite Identifies Global Ammonia ‘Hotspots’, źródło: https://www.nasa.gov/feature/jpl/nasa-satellite-identifies-global-ammonia-hotspots

Fotografia tytułowa: Produkcja jaj w chowie klatkowym, Harayana, Indie, fot. Sangamithra Iyer i Wan Park, na licencji CC BY-SA 3.0, źródło: Wikimedia Commons, odsyłacz do fotografii tutaj