Świadomość ekologiczna mieszkańców województwa dolnośląskiego i kujawsko-pomorskiego- wyniki z przeprowadzonych ankiet.
Wstęp
W październiku 2021 realizowana była 2 fala badań ankietowych dotyczących świadomości ekologicznej dorosłych mieszkańców obszaru Projektu, związanej z problematyką jakości powietrza. Obszar badań obejmował województwa: dolnośląskie i kujawsko-pomorskie.
Pierwsza fala badania została przeprowadzona w sezonie zimowym 2019/2020, szczegółowy raport prezentujący jej wyniki dostępny jest tutaj, a syntetyczne podsumowanie wyników – tutaj.
Metodyka
Obecne badanie zostało przeprowadzone na reprezentatywnej próbie liczącej N=600 osób odrębnie dla każdego z województw (całość próby wynosiła 1200 osób), przy poziomie ufności 95% i założonym błędzie 4%. W badaniu zastosowano losowo-kwotową metodę doboru próby, a kwoty zostały wyznaczone zgodnie z rozkładami GUS ze względu na poziom wykształcenia respondenta (podstawowe, zawodowe, średnie, wyższe) oraz miejsce zamieszkania (miasto/wieś).
Najważniejsze kwestie poruszane w badaniu:
Ocena jakości powietrza w miejscu zamieszkania badanych (w tym w sezonie grzewczym i w sezonie letnim),
Ocena wpływu jakości powietrza na zdrowie oraz choroby powodowane przez zanieczyszczenia powietrza,
Znajomość typów i źródeł zanieczyszczeń powietrza,
Źródła informacji o zanieczyszczeniach powietrza,
Styczność z informacjami dotyczącymi aktualnej jakości powietrza w miejscowości zamieszkania,
Poziom poinformowania na temat aktualnego stanu jakości powietrza,
Znajomość Projektu LIFE-MAPPINGAIR/PL oraz geoportalu lub aplikacji NaszePowietrze
Ocena działań instytucji państwowych i samorządowych podejmowanych w celu wyeliminowania problemu zanieczyszczenia powietrza,
Deklarowana znajomość uchwały antysmogowej i jej zakresu.
Poniżej przedstawiamy syntezę najważniejszych wyników badań.
Ocena jakości powietrza w sezonie zimowym
Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że mieszkańcy województwa dolnośląskiego i kujawsko-pomorskiego nieco inaczej oceniają jakość powietrza w tym okresie.
W województwie kujawsko-pomorskim negatywną ocenę jakości powietrza wskazywało 32% respondentów (34% w badaniach realizowanych w latach 2019/2020), 29% badanych uważało, że jakość powietrza nie jest ani szczególnie dobra, ani szczególnie zła (lata 2019/2020 wskazywały na 31%), 37% badanych wskazywało na ocenę pozytywną (32% w poprzednich badaniach). Nastąpiło zwiększenie wskazań pozytywnych jeśli chodzi o ocenę jakości powietrza w sezonie grzewczym.
Ocena jakości powietrza przez mieszkańców Dolnego Śląska była surowsza. 46% wskazywało na ocenę złą i bardzo złą (40% w poprzednich badaniach), co pokazuje na wzrost negatywnego odbioru jakości powietrza w regionie, ocenę ani dobrą, ani złą wskazało 22%; ocenę dobrą i bardzo dobrą wskazało 30% badanych.
Województwo dolnośląskie
Województwo kujawsko- pomorskie
Ocena jakości powietrza w kategoriach osobistego problemu
Ważnym zagadnieniem i pytaniem badawczym była ocena przez mieszkańców jakości powietrza, w kategorii osobistego problemu.
W opinii mieszkańców badanych regionów jakość powietrza jest ważnym osobistym problemem, na co wskazało 70% respondentów, zarówno w województwie dolnośląskim jak i kujawsko-pomorskim. Wyniki te są bardzo zbliżone do poprzedniej edycji badań.
Województwo dolnośląskie
Województwo kujawsko-pomorskie
Wpływ jakości powietrza na zdrowie
Kolejnym zagadnieniem było uzyskanie odpowiedzi czy w opinii mieszkańców zła jakość powietrza ma negatywny wpływ na zdrowie. Z udzielonych odpowiedzi wynika, że w województwie dolnośląskim około 63% respondentów wskazało, ten związek, w województwie kujawsko-pomorskim wskazało tak 59%, Należy zauważyć, że o ile wyniki dla województwa kujawsko-pomorskiego były zbliżone do otrzymanych w poprzednim badaniu, o tyle na Dolnym Śląsku odsetek osób widzących jasne związki pomiędzy jakością powietrza a zdrowiem wzrósł o ok. 3%..
Województwo dolnośląskie
Województwie kujawsko- pomorskie
Choroby wywoływane przez zanieczyszczenia powietrza
Czy wiemy jakie choroby wywoływane są przez zanieczyszczenia powietrza? O to również; byli pytani respondenci. Uzyskane odpowiedzi wskazują, że głównym i najczęściej wskazywanym typem schorzeń są choroby układu oddechowego – tak wskazało 82% badanych. Należy również zauważyć, że bardzo niewiele osób, bo tylko 4% powiązało zanieczyszczenia powietrza z chorobami układu krążenia, mimo że według opracowań WHO, na całym świecie zanieczyszczenie powietrza stanowi przyczynę 24 % zgonów z powodu udaru mózgu, oraz 25 % zgonów i chorób spowodowanych chorobą niedokrwienną serca. Ten wynik niestety nie pokrzepia i wskazuje na konieczność dalszej edukacji w zakresie wpływu jakości powietrza na zdrowie.
I FALA badania, zima 2019/2020
II FALA badania, jesień 2021
Źródła zanieczyszczeń mające największy wpływ na zdrowie mieszkańców
W opinii mieszkańców województwa dolnośląskiego i kujawsko-pomorskiego główna przyczyną zanieczyszczeń powietrza wpływających na nasze zdrowie jest spalanie śmiecispalanie śmieci. W województwie dolnośląskim wskazało tak – 67% badanych, a w województwie kujawsko-pomorskim 74%. Jako drugie źródło wskazano samochody odpowiednio 45 i 42%. Spalanie węgla i drewna w domowych piecach wskazało odpowiednio 38 i 35% badanych, a przemysł i energetykę – 33 i 34%. Wyniki te są zbliżone do wyników z poprzedniej fali badania i wskazują zjawisko na które należy zwrócić baczniejszą uwagę – nasza świadomość odnośnie jednoznacznie negatywnego wpływu spalania odpadów w domowych piecach jest wysoka – i jest to zjawisko pozytywne, jednak nie idzie za tym równie wysokie przekonanie o negatywnym wpływie wykorzystania węgla i drewna na cele grzewcze. Może to wskazywać na przekonanie, że wystarczy wyeliminować spalanie odpadów, a spalanie paliw stałych pozostanie mniejszym problemem niż np. zanieczyszczenia pochodzące z transportu. Niestety, w warunkach naszego kraju główną przyczyną złej jakości powietrza jest pył zawieszony emitowany w zimie z systemów grzewczych naszych domów, o czym świadczą wyniki rokrocznych ocen jakości powietrza.
Województwo Dolnośląskie
Województwo Kujawsko- pomorskie
Ocena działań na rzecz poprawy jakości powietrza
Wyniki obecnych badań wskazują, że mieszkańcy województwa dolnośląskiego oceniają działania na rzecz poprawy jakości powietrza wykonywane przez rząd oraz samorządy w 43% jako niewystarczające. W poprzednim badaniu odsetek ten wynosił 50%, można więc przypuszczać, że mieszkańcy regionu zaczęli bardziej doceniać i zauważać działania wykonywane przez samorząd. Zauważalnie zwiększył się też odsetek badanych, którzy wskazali na odpowiedź ani tak, ani nie – z 21% (w pierwszej fali) do 32% (wzrost o 11 punktów procentowych). Niestety, odsetek ocen pozytywnych wciąż jest niski – na poziomie 17%.
Analizując województwo kujawsko-pomorskie również zauważalny jest spadek odpowiedzi negatywnych z 55% do 50%, równocześnie, nieznacznie zmniejszył się też odsetek ocen pozytywnych, który również pozostaje na poziomie 17 %. Podobnie jak w woj. Dolnośląskim opisane spadki zrekompensował wzrost liczby osób nie mających zdania w odniesieniu do podejmowanych działań na rzecz poprawy jakości powietrza, który wyniósł około 4 %.
Województwo dolnośląskie
Województwo Kujawsko-pomorskie
Znajomość uchwał antysmogowych wśród mieszkańców województwa dolnośląskiego i kujawsko-pomorskiego
Jest to pytanie, którego wyniki wywołały największe zaskoczenie, ze względu na ogromne różnice w stosunku do wcześniejszych badań. W edycji 2019/2020 znajomość uchwały antysmogowej deklarowało odpowiednio 66% respondentów w województwie dolnośląskim i 69% w województwie kujawsko-pomorskim. W obecnej fali badań jest to odpowiednio 12% i 10,5%. Skąd te różnice? Przyczyn można szukać w różnych czynnikach, takich jak np.::
Różnica w nasileniu działań informacyjnych związanych z uchwałami antysmogowymi
Efekt pory roku (w sezonie zimowym jesteśmy bardziej wyczuleni na problemy jakości powietrza, silniejsza jest również narracja na ten temat)
Zmiana w postrzeganiu własnej wiedzy
Podejście I – początek zdobywania wiedzy: „Coś tam słyszałem, więc odpowiem że znam uchwały antysmogowe”
Podejście II – wiedza ugruntowuje się: „Nie znam ważnych szczegółów, więc nie mogę uczciwie potwierdzić znajomości uchwał”
Podsumowanie
Przedstawione powyżej wyniki wskazują, że obszar Projektu – województwo dolnośląskie i kujawsko-pomorskie różnią się w pewnym stopniu w ocenie jakości powietrza – ocena ta jest surowsza w przypadku Dolnego Śląska.
Jednocześnie, w kwestiach związanych oceną wpływu jakości powietrza na zdrowie i życie, oceną działań na rzecz poprawy jakości powietrza czy oceną dostępu do informacji w obu województwach wyniki są zbliżone i wskazują na podobne postrzeganie tych aspektów problemu przez mieszkańców. Istnieje potrzeba wzmocnienia komunikatów: odnośnie roli spalania paliw stałych w domowych piecach i kotłach, odnośnie zdrowotnych skutków zanieczyszczeń powietrza, zwłaszcza w odniesieniu do chorób układu krążenia.
Niedostateczna jest również wiedza mieszkańców obszaru Projektu odnośnie uchwał antysmogowych – bardzo mocne wzmocnienie przekazu w tym zakresie wydaje się jednym z koniecznych działań.
