Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej

22 maja obchodzimy Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej. Tematem przewodnim w 2023 r. jest „Od porozumienia do działania: odbudowa różnorodności biologicznej”. Hasło to opiera się na wynikach 15. Konferencji Stron Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej (COP 15), gdzie przyjęto przełomowe porozumienie w sprawie różnorodności biologicznej (GBF) Kunming-Montreal. GBF ma na celu przeciwdziałanie utracie różnorodności biologicznej, przywracanie ekosystemów i ochronę praw lokalnej społeczności. Plan zawiera konkretne środki mające na celu powstrzymanie i odwrócenie procesu utraty przyrody, w tym objęcie ochroną 30% planety i 30% zdegradowanych ekosystemów do 2030 r.

Historia Międzynarodowego Dnia Różnorodności Biologicznej

Różnorodność biologiczna jest często rozumiana jako różnorodność roślin, zwierząt i mikroorganizmów. Obejmuje również różnice genetyczne w obrębie każdego gatunku (na przykład między odmianami roślin uprawnych i rasami zwierząt gospodarskich) oraz różnorodność ekosystemów (jezior, lasów, pustynie, krajobrazy rolnicze), które są miejscem interakcji między ludźmi, roślinami i zwierzętami.

Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej został ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 2000 r. w celu podnoszenia świadomości ekologicznej społeczeństw. Termin ten nie jest przypadkowy, ponieważ dzień 22 maja to data upamiętniająca konferencję w Nairobi (22 maja 1992), na której grupa robocza UNEP-u przedstawiła efekty pracy nad międzynarodową umową w zakresie ochrony bioróżnorodności. Wcześniej obchody tego dnia miały miejsce 29 grudnia i upamiętniały wejście w życie Konwencji o różnorodności biologicznej sporządzonej w 1992 roku podczas tzw. Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro.

Zagrożenia dla różnorodności biologicznej

Główne czynniki powodujące utratę bioróżnorodności to: zmiany klimatyczne, gatunki inwazyjne, nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych, zanieczyszczenia i urbanizacja. 75 % ekosystemów i 1000 gatunków zagrożonych jest wymarciem.

Zanieczyszczenia powietrza również wpływają na różnorodność biologiczną

Zanieczyszczenie powietrza ma negatywny wpływ zarówno na ekosystemy lądowe, jak i wodne, degradując środowisko i zmniejszając różnorodność biologiczną (EEA 2022).

Ozon w warstwie przyziemnej niszczy roślinność – wnika do liści roślin i ogranicza fotosyntezę, spowalniając wzrost rośliny i zwiększając jej podatność na szkodniki i choroby. Może również powodować utratę różnorodności gatunkowej i prowadzić do zmian w strukturze ekosystemu i jakości siedlisk. W rolnictwie ozon zmniejsza plony i wzrost lasów (więcej na ten temat w artykule: Wpływ zanieczyszczeń powietrza na rośliny).

Tlenki azotu i amoniak zawarte w powietrzu osadzają się na powierzchni ziemi i w zbiornikach wodnych, powodując wprowadzanie nadmiernych ilości azotu. W efekcie w zbiornikach wodnych następuje proces eutrofizacji, w wyniku której nadmiar składników odżywczych powoduje zakwity glonów i zmniejsza dostępność tlenu. We wrażliwych ekosystemach lądowych (takich jak obszary trawiaste) może to spowodować utratę wrażliwych gatunków, zwiększony wzrost gatunków korzystających z wysokich poziomów azotu oraz zmiany w strukturze i funkcjonowaniu ekosystemu.

Osadzanie się dwutlenku siarki, tlenków azotu i amoniaku prowadzi do zmian składu chemicznego gleb, jezior, rzek i wód morskich w procesie zwanym zakwaszeniem, który zaburza ekosystemy i prowadzi do utraty różnorodności biologicznej. Tzw. kwaśne deszcze stanowiły też jedną z przyczyn zniszczenia lasów w Górach Izerskich i Karkonoszach (więcej na ten temat w artykule: Klęska ekologiczna w Sudetach).

Metale ciężkie to zanieczyszczenia, które przemieszczają się w atmosferze na duże odległości i osadzają się w ekosystemach, co prowadzi do gromadzenia się tych zanieczyszczeń w glebie, a następnie do ich bioakumulacji i biomagnifikacji w łańcuchu pokarmowym.

Co mogę zrobić dla ochrony różnorodności biologicznej?

By zatrzymać proces niekorzystnych zmian, potrzebna jest ogromna praca, przede wszystkim nad zmianą ludzkich postaw oraz naszych relacji ze środowiskiem. Konieczna jest także promocja wiedzy i bieżących wyników badań nad stanem zasobów różnorodności biologicznej świata, ponieważ dopiero zmiana świadomości społecznej doprowadzić może stopniowo do zmiany postaw i zachowań.  Pamiętaj, gdziekolwiek jesteś, każde działanie, które podejmujesz na rzecz bioróżnorodności ma znaczenie. Poniżej przedstawiamy kilka z nich:

• Uprawiaj rodzime gatunki roślin – zwłaszcza te przyjazne owadom, ptakom, drobnym ssakom. Nie wprowadzaj do środowiska gatunków obcych.

• Dbaj o stare drzewa i nasadzaj nowe.

• Załóż w ogrodzie małą łąkę kwietną. Im więcej gatunków roślin kwitnących znajdzie się w twoim ogrodzie, tym więcej gatunków zwierząt będzie je wykorzystywać i tym więcej ptaków da się przyciągnąć. Sadząc kwitnące rośliny oraz zioła pomagamy także pszczołom.

• Dokarmiaj zimą ptaki, ale właściwie. Nie karm ich chlebem! Umieść w ogrodzie karmnik. Do karmienia ptaków używaj tylko naturalnych produktów takich jak np. kasze, zboża, płatki owsiane, gotowe mieszanki nasion dla dzikich ptaków.

• Zakładaj skrzynki (budki) lęgowe – w ten sposób na terenie miejskim ułatwisz ptakom znalezienie odpowiedniego miejsca na gniazdo.

• Wybieraj produkty lokalne i takie, których produkcja nie wywiera negatywnego wpływu na bioróżnorodność.